ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ένα πλαίσιο για τη διαφήμιση που απευθύνεται σε παιδιά και νέους

EL

Rue Belliard/Belliardstraat 99 — 1040 Bruxelles/Brussel — BELGIQUE/BELGIË Tel. +32 25469011 — Fax +32 25134893 — Internet: http://www.eesc.europa.eu

Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

INT/593 Διαφήμιση / παιδιά και νέοι

Βρυξέλλες, 18 Σεπτεμβρίου 2012

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα Ένα πλαίσιο για τη διαφήμιση που απευθύνεται σε παιδιά και νέους (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

_____________ Εισηγητής: ο κ. Jorge Pegado Liz _____________

Στις 14 Ιουλίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα

Ένα πλαίσιο για τη διαφήμιση που απευθύνεται σε παιδιά και νέους.

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 30 Αυγούστου 2012.

Κατά την 483η σύνοδο ολομέλειας, της 18ης και 19ης Σεπτεμβρίου 2012 (συνεδρίαση της 18ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την παρούσα γνωμοδότηση με 130 ψήφους υπέρ και 3 αποχές.

*

*          *

1.                  Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1              Στόχος της παρούσας γνωμοδότησης είναι να συμβάλει στην πληροφόρηση, στις σχετικές συζητήσεις και στις δυνατότητες εμβάθυνσης σε κοινοτικό επίπεδο νομοθετικών ή άλλων μέτρων για την προστασία των παιδιών και των εφήβων από ορισμένες μορφές διαφήμισης, οι οποίες είτε χρησιμοποιούν καταχρηστικά τα παιδιά, είτε απευθύνονται σε αυτά με επιβλαβή τρόπο, είτε τα εκθέτουν με οποιονδήποτε τρόπο σε μηνύματα επιβλαβή για την ορθή σωματική, πνευματική ή ηθική διάπλασή τους.

1.2              Πρόκειται για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των παιδιών στην ΕΕ, όπως αυτά ορίζονται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών, στο άρθρο 24 του Ευρωπαϊκού χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων και στο άρθρο 3 παράγραφος 3 της ΣΕΕ και όπως ερμηνεύονται στην Ανακοίνωση της Επιτροπής «σχετικά με μια στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα δικαιώματα του παιδιού» (COM(2006) 367 final), στο «Πολυετές πρόγραμμα σχετικά με την προστασία των παιδιών που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο και άλλες τεχνολογίες επικοινωνιών» (COM(2008) 106 final)[1] και στο «θεματολόγιο της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού» (COM(2011) 60 final).

1.3              Η διαφήμιση που καταχρηστικώς χρησιμοποιεί παιδιά για σκοπούς που δεν συνδέονται άμεσα με τα παιδιά προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και βλάπτει τη σωματική και πνευματική τους ακεραιότητα. Πρέπει, επομένως, να απαγορευθεί.

1.4              Η διαφήμιση που απευθύνεται σε παιδιά ενέχει αυξημένο κίνδυνο ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα, με βλαβερές συνέπειες για τη σωματική, ψυχική και πνευματική τους υγεία· ιδιαίτερα επιβλαβής δε είναι η ενθάρρυνση της υπερκατανάλωσης που οδηγεί στην υπερχρέωση και στην κατανάλωση τροφών ή άλλων προϊόντων που είναι επιβλαβή ή επικίνδυνα για τη σωματική και πνευματική υγεία.

1.5              Ορισμένες διαφημίσεις, λόγω του ιδιαίτερα βίαιου, ρατσιστικού, ξενοφοβικού, ερωτικού ή πορνογραφικού περιεχομένου τους, επηρεάζουν γενικότερα και ενίοτε ανεπιστρεπτί τη σωματική, ψυχική, πνευματική και κοινωνική διάπλαση των παιδιών και οδηγούν σε βίαιη συμπεριφορά και πρόωρη σεξουαλική ωρίμανση.

1.6              Η ΕΟΚΕ φρονεί πως αυτά τα ζητήματα πρέπει να αναλυθούν σε βάθος και να ρυθμιστούν σε ενωσιακό επίπεδο, σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, όχι μόνον επειδή απειλείται η αποτελεσματική διασφάλιση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων αλλά και επειδή η πολυμορφία των εθνικών διατάξεων θέτει σε κίνδυνο την ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Από την άποψη αυτή, η ΕΟΚΕ συνιστά να θεσπιστεί γενικά, σε ενωσιακό επίπεδο, ένα κατώτατο όριο ηλικίας για τη διαφήμιση που απευθύνεται ειδικά σε παιδιά.

1.7              Η ΕΟΚΕ κρίνει πως πρέπει να δοθεί ειδική έμφαση στη χειραφέτηση, την ενημέρωση και την εκπαίδευση των παιδιών, από τη μικρότερη ηλικία, στην ορθή χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής και στην ερμηνεία των διαφημιστικών μηνυμάτων, μέσω της ένταξης αυτών των θεμάτων στο σχολικό πρόγραμμα σε όλα τα επίπεδα. Επίσης, οι γονείς θα πρέπει να έχουν την ικανότητα να βοηθούν τα παιδιά τους στην κατανόηση των διαφημιστικών μηνυμάτων.

1.8              Η ΕΟΚΕ εκτιμά πως οι πολίτες εν γένει και ειδικότερα οι οικογένειες και οι εκπαιδευτικοί πρέπει επίσης να είναι ενημερωμένοι και καταρτισμένοι προκειμένου να μπορούν να επιτελέσουν καλύτερα τον προστατευτικό τους ρόλο απέναντι στα παιδιά.

1.9              Η ΕΟΚΕ καλεί τους διαφημιζόμενους και τους χορηγούς, στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών αυτορρύθμισης και συρρύθμισης ―ήδη υφιστάμενων ή προς προώθηση―, να δεσμευτούν και να εφαρμόσουν τα ύψιστα επίπεδα προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών και να φροντίζουν για την τήρησή τους.

1.10          Η ΕΟΚΕ φρονεί πως το ενωσιακό νομικό πλαίσιο δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών απέναντι στην εμπορική επικοινωνία, ιδίως μέσω των οπτικοακουστικών μέσων, του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, και καλεί την Επιτροπή να εξετάσει επειγόντως την ανάγκη υιοθέτησης πιο περιοριστικών μέτρων οριζόντιου χαρακτήρα που θα εγγυώνται αποτελεσματικά αυτά τα δικαιώματα.

1.11          Καλεί δε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια να συνεχίσουν αποφασιστικά την παράδοση υπεράσπισης των δικαιωμάτων των παιδιών σε αυτόν τον ιδιαίτερο τομέα.

2.                  Επιπτώσεις της διαφήμισης στα παιδιά

2.1              Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, η οποία να υπόκειται στις δέουσες ρυθμίσεις, έτσι ώστε να προωθείται ο υγιής και θεμιτός ανταγωνισμός και ένα υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών, με στόχο την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ως μέσου για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και των συνθηκών εργασίας των Ευρωπαίων, με σεβασμό για τις αξίες της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

2.2              Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η διαφήμιση, σε όλες τις μορφές της, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, τον οποίο συνοψίζει εύστοχα η Διεθνής Ένωση Διαφημιστών (International Advertising Association – IAA), και στον οποίο ξεχωρίζουν, κυρίως, τα εξής στοιχεία: διάδοση της καινοτομίας, πρόκληση της δημιουργικότητας και προσφορά ψυχαγωγίας, κίνητρο για ανταγωνισμό, αύξηση των δυνατοτήτων επιλογής. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει, επίσης, ότι η διαφήμιση αποτελεί σημαντική πηγή πληροφοριών και διευκρινίσεων προς τους καταναλωτές και, για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητη η ρύθμισή της σε ενωσιακό επίπεδο.

2.3              Σε μια γνωμοδότηση με αυτό το περιεχόμενο και στόχο, θα ήταν φυσικό να αφιερωθεί ένα τμήμα στο γενικότερο ζήτημα της επιρροής των «μέσων», ιδίως της τηλεόρασης και του διαδικτύου αλλά και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία έχουν αναδειχθεί στα πλέον σημαντικά οχήματα διαφήμισης προς τα παιδιά και τους νέους, τόσο ως χρήστες όσο και ως απλούς θεατές. Θα ήταν επίσης σημαντικό να αναλυθούν οι διαφορετικές συμπεριφορές των παιδιών σε σχέση με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ) ανάλογα με την ηλικία και το κοινωνικό τους υπόβαθρο, συμπεριλαμβανομένου του γνωστού φαινομένου των παιδιών που επιλέγουν «ινδάλματα» και «κοινωνικές συμπεριφορές» ή «τρόπο ζωής», ως χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, τα οποία γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τις διαφημιστικές μεθόδους[2]. Όμως, για λόγους συντομίας, όλα αυτά πρέπει να θεωρηθούν δεδομένα, γνωστά και κοινώς αποδεκτά, ειδικά όσον αφορά τον ρόλο που τα ανωτέρω μέσα διαδραματίζουν στην ενημέρωση, τη διαμόρφωση, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία των νέων καθώς και τον χρόνο που καταναλώνουν οι νέοι σε αυτά· ορισμένα, εξάλλου, από τα ζητήματα αυτά αποτελούν αντικείμενο άλλων γνωμοδοτήσεων της ΕΟΚΕ που έχουν καταρτιστεί ή είναι υπό κατάρτιση[3].

3.                  Η διαφήμιση που χρησιμοποιεί τα παιδιά ως μέσο διακίνησης του εμπορικού της μηνύματος σε οποιαδήποτε μορφή

3.1              Όσον αφορά τη διαφήμιση που χρησιμοποιεί παιδιά, σημαντικές είναι οι πτυχές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων του παιδιού που κατοχυρώνονται ρητά σε μια σειρά από διεθνείς και ευρωπαϊκές συμβάσεις, ιδίως δε σε διατάξεις του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (άρθρο 1, άρθρο 2 στοιχείο γ) και ιδιαίτερα τα άρθρα 24 και 32).

3.2              Η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία την εναρμόνιση σε ενωσιακό επίπεδο, ώστε να εξασφαλιστεί η καθολική απαγόρευση της διαφήμισης που χρησιμοποιεί καταχρηστικώς και ως μη έδει την εικόνα παιδιών σε όλους τους τομείς που δεν συνδέονται άμεσα με τα παιδιά.

4.                  Διαφήμιση που απευθύνεται ειδικά στα παιδιά

4.1              Τα παιδιά, μέχρι κάποια ηλικία, δεν φιλτράρουν τη διαφήμιση, ιδίως όταν το μήνυμα είναι υπερβολικό και χαρακτηρίζεται από την αέναη επανάληψη της ίδιας διαφήμισης, με συνέπεια να έχουν την τάση να εκλαμβάνουν όλα τα μηνύματα ως αληθή και να οδηγούνται ενδεχομένως να γίνουν παρορμητικοί καταναλωτές. Το φαινόμενο αυτό γίνεται πιο ισχυρό όσο πιο μειονεκτικό είναι το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο του παιδιού. Ακόμα και τα μηνύματα και οι προειδοποιήσεις που περιλαμβάνονται στη διαφήμιση δεν είναι κατανοητά από τα παιδιά και δεν μπορούν να θεωρηθούν παράγοντας πρόληψης ή αποτροπής.

4.2              Εξάλλου, η κατανόηση της διαφήμισης διαφέρει από τη μια ηλικιακή ομάδα στην άλλη. Μέχρι την ηλικία των πέντε ετών, τα παιδιά δεν μπορούν να κατανοήσουν τη διαφορά μεταξύ εκπομπών και διαφήμισης ενώ, ακόμα και αργότερα, δεν διακρίνουν τον πειθαναγκαστικό χαρακτήρα της διαφήμισης. Αυτή η ικανότητα εμφανίζεται γύρω στα οκτώ έτη, ενώ ακόμα και τότε δεν αφορά όλα τα παιδιά· επίσης, αυτό δεν σημαίνει ότι κατανοούν ότι τα μηνύματα είναι μονόπλευρα και δίνουν έμφαση στις θετικές πτυχές του εκάστοτε προϊόντος αποσιωπώντας τις πιο αρνητικές.

4.3              Όταν τα μεγαλύτερα παιδιά αντιλαμβάνονται τη διαφήμιση ως φορέα ψυχαγωγίας ο αντίκτυπος είναι μεγαλύτερος, ενώ η βελτίωση της ικανότητάς τους να επεξεργάζονται τα διαφημιστικά μηνύματα δεν τα καθιστά απαραίτητα απρόσβλητα από τη διαφήμιση και τις προθέσεις της, καθώς άλλες, πιο εξελιγμένες και εξίσου αποτελεσματικές, τεχνικές πειθούς μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να επηρεάσουν τη συμπεριφορά τους.

4.4              Η ανάπτυξη γνωστικών και ερμηνευτικών δεξιοτήτων μέσω προγραμμάτων εκπαίδευσης για τα ΜΜΕ έχουν θετικό αντίκτυπο στις σχέσεις με τη διαφήμιση. Η ενίσχυση της γνώσης για τα ΜΜΕ και η καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών και των συνεπειών της διαφήμισης από τους γονείς και τα παιδιά δεν αποτελούν ωστόσο συνολική λύση για τις βλαβερές συνέπειες της διαφήμισης που απευθύνεται σε παιδιά. Η προετοιμασία των παιδιών ως μελλοντικών καταναλωτών μέσω της στήριξης της γνώσης τους για τα ΜΜΕ και της χειραφέτησής τους από τη μικρότερη δυνατή ηλικία είναι ζωτικής σημασίας. Ωστόσο, έτσι δεν επιλύεται άμεσα το πρόβλημα του αντικτύπου της υπερβολικής και επαναληπτικής διάστασης των διαφημίσεων, ενώ δεν καλύπτονται όλα τα παιδιά, ιδίως δε αυτά που ανήκουν σε πιο μειονεκτικά κοινωνικοοικονομικά στρώματα και αυτά που επηρεάζονται περισσότερο από τις βλαβερές συνέπειες της διαφήμισης.

4.5              Οι μελέτες δείχνουν ότι ο διαμεσολαβητικός ρόλος της οικογένειας είναι σημαντικός για την άμβλυνση των επιπτώσεων της διαφήμισης. Ωστόσο, τα παιδιά, συμπεριλαμβανομένων των πολύ μικρών παιδιών, διαθέτουν ολοένα και περισσότερο πρόσβαση στην τηλεόραση και στο διαδίκτυο στο υπνοδωμάτιό τους, γεγονός που καθιστά τη δραστηριότητα μοναχική και χωρίς επίβλεψη. Ένας άλλος παράγοντας που αυξάνει την έκθεση των παιδιών σε διαφημίσεις και στις τεχνικές μάρκετινγκ είναι η αυξανόμενη διείσδυση του διαδικτύου στις καθημερινές συνήθειες των μικρότερων παιδιών. Όπως ορθά αναφέρεται σε υπό εκπόνηση σχέδιο έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, «το Διαδίκτυο είναι σύντροφος των παιδιών, συχνά περισσότερο από την οικογένεια, το σχολείο και τους φίλους»[4]. Πρόσφατες μελέτες όπως η «Kids on Line» δείχνουν πως 38 % των παιδιών ηλικίας 9 έως 12 ετών έχουν ήδη προφίλ στο διαδίκτυο, ενώ το ποσοστό αυτό αυξάνεται σε 78 % στις ηλικίες 13 έως 16 ετών. Πολλές εταιρείες παιχνιδιών διαθέτουν ιστοσελίδες στις οποίες τα παιδιά μπορούν να παίζουν και να διασκεδάζουν σε απευθείας σύνδεση ενώ, παράλληλα, γίνονται στόχος στρατηγικών πειθούς και εμπιστοσύνης στο σήμα.

4.6              Όσον αφορά, ειδικότερα, την προτροπή σε υπερβολική κατανάλωση που οδηγεί σε υπερχρέωση, κάποια εμπορικά μηνύματα που απευθύνονται σε παιδιά ενδέχεται να τονώσουν καταναλωτικές συνήθειες που χαρακτηρίζονται από υπερβολή, δημιουργώντας τεχνητές επιθυμίες που δεν αντιστοιχούν σε πραγματικές ανάγκες και δημιουργούν ψευδή εικόνα της «ευτυχίας». Οι στατιστικές δείχνουν ότι το 54 % των εφήβων αισθάνονται υποχρεωμένοι να αγοράσουν ορισμένα προϊόντα μόνο και μόνο επειδή τα έχουν οι φίλοι τους. Με άλλα λόγια, η κατανάλωση γίνεται τελικά παράγοντας κοινωνικής ένταξης.

4.7              Υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της έκθεσης σε κάποιες διαφημίσεις και των αιτημάτων στους γονείς για αγορά συγκριμένων προϊόντων. Οι οικογενειακές συγκρούσεις που συνδέονται με την έκθεση σε διαφημίσεις και τις απαιτήσεις για την απόκτηση προϊόντων σημειώνονται σε όλες τις οικογένειες αλλά κυρίως στις χαμηλότερης κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, των οποίων τα παιδιά περνούν περισσότερο χρόνο μπροστά στην τηλεόραση. Λόγω της έλλειψης οικονομικών πόρων ή της μικρότερης δυνατότητας διαλόγου, οι οικογένειες με περιορισμένους πόρους είναι τελικά αυτές που καταβάλλουν το υψηλότερο τίμημα στη διαφήμιση.

4.8              Ο καταναλωτισμός διεγείρεται από τη διαφήμιση και έχει επίσης ως αποτέλεσμα την προσήλωση πολλών παιδιών και νέων σε συγκεκριμένα εμπορικά σήματα, προξενώντας έτσι δυσκολίες σε όσους δεν έχουν πρόσβαση σ’ αυτά. Μια τέτοια κατάσταση είναι η γνωστή ως «παρενόχληση λόγω μάρκας» στα σχολεία και επηρεάζει σοβαρά τα παιδιά που δεν χρησιμοποιούν ορισμένα εμπορικά σήματα, οδηγώντας τα ενδεχομένως σε αποκλίνουσες συμπεριφορές ή σε καταστάσεις σοβαρής προσωπικής δυστυχίας, ενίοτε δε σε καταστάσεις αποκλεισμού, βίας και βαθύτατου πόνου, που με τη σειρά τους μπορούν να οδηγήσουν σε εγκληματικότητα με τη μορφή μικροκλοπών ή ληστειών.

4.9              Όσον αφορά τη διαφήμιση που ενθαρρύνει την κατανάλωση ανθυγιεινών προϊόντων διατροφής ή προϊόντων που είναι βλαβερά ή επικίνδυνα για τη σωματική και την ψυχική υγεία, θα πρέπει να τονίσουμε την επίδραση που έχουν τα παιδιά στις αποφάσεις αγοράς τροφίμων, και συγκεκριμένα όσον αφορά την προτίμηση για τα έτοιμα φαγητά ή τα φαγητά ταχείας εστίασης (fast food). Το κάλεσμα για κακές διατροφικές συνήθειες αποτελεί διαδεδομένη πρακτική στις διαφημίσεις που απευθύνονται σε παιδιά. Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί ήδη τεράστιο πρόβλημα. Σύμφωνα με την οργάνωση Consumers International, ένα στα 10 παιδιά παγκοσμίως είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο, ενώ 22 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών είναι υπέρβαρα και ο κύριος λόγος είναι η κατανάλωση υπερμεταποιημένων προϊόντων, πλούσιων σε σάκχαρα και λίπη.

4.10          Οι δείκτες έκθεσης παιδιών σε διαφημίσεις τροφίμων είναι σημαντικοί, όλως ιδιαιτέρως στα παιδικά προγράμματα, ενώ έχουν αυξηθεί μετά την αυξανόμενη ενσωμάτωση των παιδιών στο κοινό των τηλεοπτικών καναλιών, του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Επίσης, η φύση των διαφημίσεων έχει μεταβληθεί και πλέον διαθέτουν πιο προηγμένες τεχνικές μάρκετινγκ προϊόντος, γεγονός που καθιστά τη διαφήμιση πειστικότερη[5].

4.11          Συνέπειες της διαφήμισης μπορεί, επίσης, να είναι διάφορες διατροφικές διαταραχές όπως η ανορεξία και η βουλιμία. Τα παιδιά και οι έφηβοι εκτίθενται στα πρότυπα σωματότυπου και εξωτερικής εμφάνισης των νέων που παρουσιάζονται στις διαφημίσεις. Ο αντίκτυπος στους νέους, ιδιαίτερα στα κορίτσια, από έναν λεπτό σωματότυπο προωθεί ένα πρότυπο ομορφιάς που ενθαρρύνει επικίνδυνες για τη ζωή διατροφικές συμπεριφορές.

4.12          Η Αμερικανική ψυχολογική ένωση (American Psychological Association) θεωρεί, μάλιστα, ότι η διαφήμιση που απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας κάτω των οκτώ πρέπει να περιοριστεί (ή να απαγορευθεί πλήρως), δεδομένης της αδυναμίας των παιδιών αυτής της ηλικίας να επεξεργάζονται τις προθέσεις πειθαναγκασμού των διαφημίσεων. Στόχος της απαγόρευσης είναι να περιοριστούν οι επιβλαβείς συνέπειες από την προώθηση, μέσω της διαφήμισης, ανθυγιεινών διατροφικών συνηθειών, από την πρόκληση συγκρούσεων μεταξύ γονέων και παιδιών λόγω απαιτήσεων για την αγορά διαφημιζόμενων προϊόντων και από την έκθεση στη βία[6].

4.13          Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι αυτές οι ανησυχίες, οι οποίες ήδη καλύπτονται νομοθετικά σε ορισμένα κράτη μέλη[7] και μη ευρωπαϊκές χώρες, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τη θέσπιση ελάχιστης ηλικίας για τη διαφήμιση που απευθύνεται ειδικά σε παιδιά, όπως ήδη προτείνεται στην έκθεση του Ευρωβουλευτή κ. Κυριάκου Τριανταφυλλίδη[8] και επαναλαμβάνεται στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 22ας Μαΐου 2012[9].

5.                  Διαφήμιση που προσβάλλει τα παιδιά

5.1              Στο πεδίο της διαφήμισης που μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την ψυχική και ηθική ανάπτυξη των παιδιών, ακόμη και όταν δεν απευθύνεται ειδικά σε αυτά, διακρίνεται η περίπτωση της διαφήμισης που ενθαρρύνει τη βία ή ορισμένες μορφές βίαιης συμπεριφοράς, όπως η διαφήμιση παιχνιδιών που εξωθούν σε βίαιη συμπεριφορά.

5.2              Αξιόπιστες μελέτες δείχνουν τις βλαβερές συνέπειες της έκθεσης σε βία μέσω ορισμένων διαφημίσεων που μεταδίδονται στα τηλεοπτικά μέσα, ιδιαίτερα όταν προωθούνται η επιθετική συμπεριφορά, η μεγαλύτερη δεκτικότητα στη βία και η αύξηση της επιθετικότητας. Ακόμη και η πνευματική υγεία μπορεί να επηρεαστεί από την έκθεση σε βίαιο περιεχόμενο που οδηγεί σε άγχος, φόβο, διαταραχές του ύπνου και υπερδραστηριότητα.

5.3              Ολοένα περισσότερο χρησιμοποιούνται διασημότητες σε διαφημίσεις βλαβερών για την υγεία προϊόντων, όπως το αλκοόλ ή ο καπνός. Η σύνδεση ενός θεωρούμενου ελκυστικού τρόπου ζωής με τα εν λόγω προϊόντα διεγείρει την επιθυμία κατανάλωσης και διαμορφώνει θετική άποψη για αυτά.

5.4               Η φυσιολογική ψυχολογική και ηθική ανάπτυξη των παιδιών επηρεάζεται επίσης από τη διαφήμιση με ερωτικό ή πορνογραφικό περιεχόμενο που επικαλείται διεστραμμένη, ολισθαίνουσα ή καταχρηστική σεξουαλική συμπεριφορά. Σημαντικό ποσοστό των διαφημίσεων έχει σεξιστικό και σεξουαλικό χαρακτήρα χρησιμοποιώντας τις γυναίκες ως αντικείμενο πόθου, συχνά σε μειονεκτική, υποταγμένη θέση αν όχι στα όρια της κακοποίησης. Παράλληλα, η υπερβολική σεξουαλική ή ερωτική φόρτιση έως τα όρια της πορνογραφίας, οδηγούν σε πρώιμη σεξουαλική ωρίμανση των παιδιών. Παρότι ορισμένα γνωστά εμπορικά σήματα έχουν αναγκαστεί να αποσύρουν διαφημίσεις επειδή συνέτειναν σε υπερβολική σεξουαλικοποίηση των παιδιών και λόγω της καταγγελίας από την κοινωνία πολιτών για την καταχρηστική χρήση εικόνας παιδικών σωμάτων σε διαφημίσεις, δεν υφίσταται σαφής νομικός ορισμός σε ενωσιακό επίπεδο για τις καταστάσεις αυτές.

5.5              Παρότι σε διάφορα κράτη μέλη υπόκειται σε ρυθμίσεις ―με μεγάλες διαφοροποιήσεις όμως, οι οποίες εμποδίζουν την εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενώ δεν βασίζονται σε ουσιαστικούς πολιτισμικούς λόγους―, πιστεύουμε ότι και αυτό το ζήτημα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο εξέτασης σε επίπεδο ΕΕ.

6.                  Το νομικό πλαίσιο της ΕΕ και οι προφανείς αδυναμίες του

6.1              Με βάση αυτή την εικόνα, πρέπει να επισημανθεί ότι οι εθνικές νομικές διατάξεις που αφορούν τα παιδιά και οι σχετικές διαδικασίες που έχουν υιοθετήσει οι επαγγελματίες του χώρου της διαφήμισης, νοούμενης υπό την ευρύτερη έννοια της εμπορικής επικοινωνίας, είναι κάθε άλλο παρά ομοιόμορφες στα διάφορα κράτη μέλη.

6.2              Το κοινοτικό νομικό πλαίσιο, από την πλευρά του, είναι αναίτια σύνθετο και υπερβολικά πολύπλοκο ενώ, στις περισσότερες περιπτώσεις, μεταφέρεται και εφαρμόζεται διαφορετικά στα κράτη μέλη, όπως αναγνωρίζει η ίδια η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της «Ένα συνεκτικό πλαίσιο για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην ενιαία ψηφιακή αγορά ηλεκτρονικού εμπορίου και διαδικτυακών υπηρεσιών»[10], στην έκθεσή της με τίτλο «Η προστασία των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο»[11] και στην ανακοίνωση «Διαδίκτυο καλύτερα προσαρμοσμένο στα παιδιά: μια ευρωπαϊκή στρατηγική»[12]. Τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν αρκεστεί σε κατ’ ελάχιστον μεταφορά των σχετικών κοινοτικών οδηγιών, ενώ άλλα[13] εφαρμόζουν αυστηρότερα πρότυπα, τα οποία φτάνουν στο σημείο να απαγορεύουν τη διαφήμιση που αφορά ανήλικους[14].

6.3              Ορθώς, καμία από τις διατάξεις του κοινοτικού κεκτημένου δεν θεωρεί ότι για την προστασία των ανηλίκων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας θα πρέπει να πραγματοποιούνται «προκαταρκτικοί έλεγχοι» δυνάμει θεμελιωδών αρχών της ελευθερίας της έκφρασης, σύμφωνα με πάγια άποψη του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σε εφαρμογή της σχετικής Ευρωπαϊκής Σύμβασης.

6.4              Ωστόσο, η βασική παρεξήγηση απορρέει από τη σύσταση του Συμβουλίου της 24ης Σεπτεμβρίου 1998 (98/560/ΕΚ) σχετικά με την «επίτευξη συγκρίσιμου και αποτελεσματικού επιπέδου προστασίας των ανηλίκων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας», η οποία προκρίνει το μέλημα για την «ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας οπτικοακουστικών υπηρεσιών και υπηρεσιών πληροφόρησης» και αποκλείει από τις νομοθετικές αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης οποιαδήποτε παρέμβαση σε θέματα οπτικοακουστικού περιεχομένου ή υλικού προσβάσιμου στο διαδίκτυο που είναι επιβλαβές για τους ανηλίκους ή θίγει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια[15], με αποτέλεσμα να θεωρούνται οι πτυχές αυτές θέματα «καλαισθησίας και ευπρέπειας», που εξαιρούνται από το πεδίο της νομοθεσίας της ΕΕ[16].

6.5              Ορίζεται απλώς, με γενικό δεσμευτικό χαρακτήρα, ότι τα κράτη μέλη υποχρεούνται να διασφαλίζουν πως τα τηλεοπτικά προγράμματα (στα οποία θα πρέπει να θεωρείται ότι συγκαταλέγονται οι εμπορικές επικοινωνίες) δεν περιλαμβάνουν εκπομπές που ενδέχεται να βλάψουν σοβαρά τη σωματική, πνευματική ή ηθική ανάπτυξη των ανηλίκων, ιδίως εκπομπές που περιέχουν πορνογραφικές σκηνές ή σκηνές αδικαιολόγητης βίας, εκτός αν προηγείται «ακουστική προειδοποίηση» ή συνοδεύονται από «οπτικό σύμβολο», εξαιρουμένων όμως των εκπομπών για τις οποίες εξασφαλίζεται, «δι’ επιλογής της ώρας της εκπομπής ή με άλλα τεχνικής φύσεως μέτρα», ότι «οι ανήλικοι δεν βλέπουν ή δεν ακούν κατά κανόνα τις εκπομπές αυτές».

6.6              Με βάση το σκεπτικό της «αυξημένης δυνατότητας των θεατών να αποφεύγουν τη διαφήμιση» και χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του παιδιού ως «παθητικού θεατή», η ισχύουσα νομοθεσία εγκαταλείπει τους περιορισμούς σχετικά με την παρεμβολή διαφημιστικών μηνυμάτων, όπου αυτό δεν θίγει σοβαρά την ακεραιότητα των προγραμμάτων.

6.7              Οι μόνες σαφείς απαγορεύσεις σε κοινοτικό επίπεδο σήμερα αφορούν τα προϊόντα καπνού, τα φάρμακα και τις θεραπευτικές αγωγές που διατίθενται μόνο με ιατρική συνταγή, την «συγκαλυμμένη» ή «υποσυνείδητη» διαφήμιση – αλλά εξαιρούν από την απαγόρευση αυτή την «τοποθέτηση προϊόντων» (παρά το ότι «θα πρέπει, καταρχήν, να απαγορεύεται»), υπό τον όρο ότι ο «θεατής ενημερώνεται επαρκώς για την ύπαρξη τοποθέτησης προϊόντων», ενώ προβλέπει «αυστηρά κριτήρια» για τη διαφήμιση οινοπνευματωδών ποτών.

6.8              Μόνο για την τελευταία περίπτωση αναφέρεται ότι η διαφήμιση δεν πρέπει να απευθύνεται στους ανήλικους. Σε όλες τις υπόλοιπες πτυχές που σχετίζονται με βλάβες στη σωματική, πνευματική ή ηθική ανάπτυξη των ανηλίκων, όπως είναι η άμεση προτροπή στα παιδιά ή η έμμεση στους γονείς να αγοράζουν διαφημιζόμενα αγαθά ή υπηρεσίες, η οποία εκμεταλλεύεται την έλλειψη πείρας ή την ευπιστία τους, ή οι διαφημίσεις που «περιλαμβάνονται σε προγράμματα για παιδιά, σχετικά με τρόφιμα και [...] ουσίες με επιπτώσεις στη διατροφή και τη φυσιολογία, ιδίως συστατικά και ουσίες, όπως τα λιπαρά, τα [...] λιπαρά οξέα, το αλάτι/νάτριο και τα σάκχαρα», οι ισχύοντες κανόνες περιορίζονται σε γενικές συστάσεις ή απλά σε μια αναφορά σε «κώδικες δεοντολογίας».

6.9              Πρέπει, επίσης, να τονιστεί ότι, παρά το γεγονός ότι η οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές προβλέπει διάταξη σχετικά με εμπορικές πρακτικές που απευθύνονται σε μια σαφώς προσδιοριζόμενη ομάδα «καταναλωτών που είναι ιδιαιτέρως ευάλωτοι», συγκεκριμένα λόγω «ηλικίας ή ακρισίας», ωστόσο αυτό δεν ερμηνεύθηκε ως απαγόρευση των προαναφερόμενων πρακτικών, ούτε μεταφέρθηκε ή εφαρμόστηκε στα κράτη μέλη σύμφωνα με αυτή την έννοια[17].

6.10          Εκτός από τις διατάξεις του ενωσιακού δικαίου, άλλα παραδοσιακά μέσα καθιερώνουν θεμελιώδεις αρχές, που με τη σειρά τους σηματοδοτούν τις τελευταίες εξελίξεις στο πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ (Συνθήκη της Λισαβόνας και Ευρωπαϊκός Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων).

6.11          Παράλληλα, οι επαγγελματίες του κλάδου, τόσο διεθνώς όσο και στα διάφορα κράτη μέλη, έχουν αναπτύξει σύνολο διατάξεων αυτορρύθμισης για τις εμπορικές πρακτικές τους, που αποδεικνύουν τη δέσμευσή τους υπέρ της προστασίας των παιδιών, όπως συμβαίνει με την Ευρωπαϊκή Ένωση Διαφημιστικών Προτύπων (EASA)[18]. Αυτό ωστόσο δεν αναιρεί την ανάγκη (η οποία επιβεβαιώνεται από διεθνή και ευρωπαϊκά όργανα), για τη διασφάλιση υψηλότερου επιπέδου σεβασμού για τα παιδιά και την προστασία τους, προκειμένου να εξασφαλιστεί η σωματική, πνευματική και ηθική ανάπτυξή τους, με στόχο την προστασία του συμφέροντός τους, την ευημερία τους και τη διαφύλαξη του οικογενειακού περιβάλλοντος και των οικογενειακών δεσμών.

7.                  Διαφήμιση που απευθύνεται σε παιδιά και νέους και υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς

7.1              Η αγορά της διαφήμισης και του μάρκετινγκ είναι μία αγορά έντονα ανταγωνιστική, που υπόκειται στις διακυμάνσεις της μόδας και επηρεάζεται σημαντικά από τις συνέπειες των οικονομικών και χρηματοπιστωτικών κρίσεων. Οι διαφορές που υφίστανται μεταξύ εθνικών νομοθεσιών για τη διαφήμιση ενδέχεται όχι μόνον να επηρεάσουν τα οικονομικά αποτελέσματα αλλά και να αποτελέσουν τροχοπέδη για την ανάπτυξή της στην εσωτερική αγορά και πηγή δυσμενών διακρίσεων και λιγότερο θεμιτού ανταγωνισμού. Ειδικά όσον αφορά τον τομέα της διαφήμισης που απευθύνεται σε παιδιά και νέους και βρίσκεται σήμερα σε πλήρη άνθηση, οι σημαντικές διαφορές μεταξύ των εθνικών νομοθεσιών και των επιμέρους απαιτήσεων, δημιουργούν άνισες συνθήκες λειτουργίας για τις επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα να αναγκάζονται να πραγματοποιούν μεγαλύτερες δαπάνες για την προσαρμογή των διαφημιστικών τους εκστρατειών στις διάφορες νομικές υποχρεώσεις και απαιτήσεις. Με αυτόν τον τρόπο διευκολύνεται η προσφυγή σε λιγότερο θεμιτές πρακτικές ανταγωνισμού με σκοπό την αποφυγή των προαναφερθεισών δυσκολιών και την κατάκτηση μεριδίων της αγοράς. Μια νομοθετική εναρμόνιση που θα επιβάλει ίσους όρους σε όλη την Ένωση με σκοπό την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς στον τομέα αυτόν, θα συμβάλει καθοριστικά στη δημιουργία μιας πιο διαφανούς αγοράς, στην οποία όλες οι διαφημιστικές εταιρείες θα μπορούν να αναπτύξουν τη δραστηριότητά τους βασιζόμενες στις δεξιότητες και τις ικανότητές τους, επιδιώκοντας την αποτελεσματική ικανοποίηση των καταναλωτών, και όχι την εκμετάλλευση των νομοθετικών διαφορών μεταξύ των κρατών μελών σε βάρος ενός υγιούς και θεμιτού ανταγωνισμού.

8.                  Νομική βάση για συντονισμένη δράση σε κοινοτικό επίπεδο στον τομέα της διαφήμισης που απευθύνεται σε παιδιά και νέους

8.1              Μέχρι σήμερα, οι οδηγίες που ρυθμίζουν τη διαφήμιση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν συνήθως ως νομική βάση τις διατάξεις της Συνθήκης που αφορούν την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς: τα ισχύοντα σήμερα άρθρα 26 και 114, αν και σημαντικά τροποποιημένα. Πρόκειται για σημαντικό ζήτημα αλλά όχι το μοναδικό. Άλλες κοινοτικές πρωτοβουλίες, με στόχους που αφορούν ειδικότερα την ραδιοτηλεόραση, είχαν ως νομική βάση τις τότε διατάξεις που αφορούσαν το δικαίωμα εγκατάστασης και τις υπηρεσίες, και οι οποίες σήμερα αντιστοιχούν, αν και σημαντικά τροποποιημένες, στα ισχύοντα άρθρα 49 και εξής και 56 και εξής. Τέλος, σε πιο πρόσφατες πρωτοβουλίες για την προστασία των παιδιών και για την παιδική πορνογραφία, αλλά και πάλι πριν από τη σημερινή Συνθήκη της Λισαβόνας, η νομική βάση που χρησιμοποιήθηκε ήταν οι διατάξεις που αφορούσαν τη συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις.

8.2              Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι η σημερινή Συνθήκη της Λισαβόνας εισάγει σημαντικές αλλαγές σε όλες αυτές τις πτυχές και προσφέρει μια σειρά από νέες δυνατότητες ενωσιακής δράσης, τις οποίες πρέπει να είμαστε σε θέση να ερμηνεύσουμε και να εφαρμόσουμε. Η σημαντικότερη καινοτομία ήταν η ενσωμάτωση του Ευρωπαϊκού Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων στο πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ· ακολουθούν η αλλαγή της νομικής φύσης της συνεργασίας σε ποινικές και αστικές υποθέσεις και, τέλος, οι τροποποιήσεις πολλών διατάξεων της Συνθήκης, όπως αυτές που αφορούν την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς, την προστασία των καταναλωτών και τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Πιο πρόσφατα, η Επιτροπή βάσισε την πρόταση κανονισμού για την προστασία των δεδομένων στον Ευρωπαϊκό χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων και στις προαναφερθείσες καινοτομίες της Συνθήκης της Λισαβόνας.

8.3              Το θέμα της διαφήμισης που απευθύνεται στα παιδιά και τους νέους είναι, πρωτίστως, θέμα που αφορά την ιδιότητα του πολίτη και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Τα προαναφερθέντα άρθρα 1, 3, 24, 33 και 38 του Χάρτη παρέχουν ουσιαστική νομική βάση που επαρκεί για την αιτιολόγηση της ανάγκης για κοινοτική δράση. Σε αυτά θα πρέπει να προσθέσουμε χωρίς αμφιβολία το άρθρο 2, το άρθρο 3 παράγραφος 5 και το άρθρο 6 της ΣΕΕ, καθώς και τα άρθρα 4, 9 και 10 της ΣΛΕΕ.

8.4              Σε αυτόν τον τομέα, εκτός από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών, είτε σε επίπεδο Συμβουλίου, είτε στα πλαίσια της ενισχυμένης συνεργασίας (άρθρο 20 ΣΕΕ), τα εθνικά κοινοβούλια μπορούν να διαδραματίσουν επίσης σημαντικό ρόλο, σύμφωνα με το άρθρο 12 της ΣΕΕ, και καλούνται να επωμιστούν την ευθύνη αυτή.

8.5               Η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς αποτελεί επίσης έναν από τους σημαντικότερους στόχους στον τομέα αυτό, όπως προβλέπεται από το άρθρο 3 παράγραφος 3 της ΣΕΕ και από το άρθρο 26 και τα άρθρα 114 και επόμενα της ΣΛΕΕ. Επιπλέον, τα άρθρα 12 και 169 της ΣΛΕΕ διανοίγουν νέες δυνατότητες για την προστασία των καταναλωτών. Όσον αφορά τις διαδικαστικές πτυχές, τα άρθρα 67 και εξής και ειδικότερα τα άρθρα 81 και 82 της ΣΛΕΕ παρέχουν τις βάσεις για ένα αστικό και ποινικό πλαίσιο που θα συμπληρώσει το νομικό πλαίσιο για την προστασία των παιδιών και των νέων στον τομέα αυτό.

8.6              Τέλος, η ενωσιακή προσέγγιση του ζητήματος αυτού συνάδει με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας (άρθρο 5 παράγραφοι 3 και 4 της ΣΕΕ), στο μέτρο που ο στόχος της, λόγω της διασυνοριακής διάστασης, δεν μπορεί να επιτευχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό από τα κράτη μέλη εντός των εθνικών συστημάτων τους και μόνο. Ο στόχος της πρωτοβουλίας θα μπορούσε συνεπώς να επιτευχθεί καλύτερα με την ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας. Επιπλέον, το πεδίο εφαρμογής της πρωτοβουλίας θα πρέπει να περιορίζεται σε ορισμένες πτυχές που προξενούν πρακτικά προβλήματα, και να μην θίγει πτυχές που θα μπορούσαν να ρυθμιστούν καλύτερα από την εθνική νομοθεσία, λαμβάνοντας έτσι δεόντως υπόψη την αρχή της αναλογικότητας.

Βρυξέλλες, 18 Σεπτεμβρίου 2012

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής Staffan Nilsson

_____________

---

[1]              Η πρόταση αυτή οδήγησε στην υιοθέτηση της απόφασης αριθ. 1351/2008/ΕΚ – ΕΕ L 348 της 24.12.2008, σ. 118.

[2]              Πέραν της εκτενούς υφιστάμενης σχετικής βιβλιογραφίας, που δεν κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί εδώ, αξίζει μνείας λόγω της σημασίας της η «Μελέτη» της Γενικής Διεύθυνσης εσωτερικών πολιτικών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με θέμα «Οι κανόνες περί διαφήμισης και ο αντίκτυπός τους στο πλαίσιο της νέας οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων» (PE-419.093, 15/04/2009,http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/etudes/cult/2009/419093/IPOL-CULT_ET%282009%29419093%28SUM05%29_EL.pdf).

[3]              Βλ. γνωμοδοτήσεις ΕΕ C 287 της 22.09.1997, σ. 11· ΕΕ C 407 της 28.12.1998, σ. 193· ΕΕ C 48 της 21.02.2002, σ. 27· ΕΕ C 61 της 14.03.2003, σ. 32· ΕΕ C 208 της 03.09.2003, σ. 52· ΕΕ C 157 της 28.06.2005, σ. 136· ΕΕ C 221 της 08.09.2005, σ. 87· ΕΕ C 325 της 30.12.2006, σ. 65· ΕΕ C 224 της 30.08.2008, σ. 61· ΕΕ C 77 της 31.03.2009, σ. 8· ΕΕ C 317 της 23.12.2009, σ. 43· ΕΕ C 128 της 18.05.2010, σ. 69· ΕΕ C 48 της 15.02.2011, σ. 138· ΕΕ C 24 της 28.01.2012, σ. 154· ΕΕ C 43 της 15.02.2012, σ. 34· ΕΕ C 229 της 31.7.2012, σ. 90· καθώς και τις υπό εξέταση γνωμοδοτήσεις TEN/483 με θέμα «Υπεύθυνη χρήση των κοινωνικών δικτύων», εισηγητής: ο κ. Hernandez Bataller και TEN/489 με θέμα «Διαδίκτυο καλύτερα προσαρμοσμένο στα παιδιά: μια ευρωπαϊκή στρατηγική», εισηγητής: ο κ. Longo.

[4]              Σχέδιο έκθεσης σχετικά με την προστασία των ανηλίκων στον ψηφιακό κόσμο, Επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας, 2 Απριλίου 2012, εισηγήτρια η κ. Silvia Costa (PE 486.198v01-00), http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+COMPARL+PE-486.198+01+DOC+PDF+V0//EL&language=EL.

[5]              Στην Αυστραλία, οι Kelly κ.ά. (2007) επισημαίνουν πως τα παιδιά μεταξύ 5 και 12 ετών βλέπουν κατά μέσο όρο 96 διαφημίσεις τροφίμων την εβδομάδα, εκ των οποίων οι 63 αφορούν τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπη ή σε σάκχαρα (Kelly, B. P., Smith, B. J., King, L., Flood, V. M. & Bauman, A. (2007) «Television food advertising to children: the extent and nature of exposure», Public Health Nutrition, vol. 10, n° 11, σ. 1234-1240. Copyright Cambridge University Press). Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μελέτη των Powell κ.ά.. (2007) παρατηρεί πως 27,2 % του μη προγραμματικού τηλεοπτικού περιεχομένου αφορούν τρόφιμα, πράγμα που μεταφράζεται σε 23 διαφημίσεις την ημέρα κατά μέσο όρο (Powell L.M., Szczypka G., Chaloupka F.J. (2007) «Exposure to Food Advertising on Television Among US Children», Arch Pediatr Adolesc Med. 161:553-560).

[6]              http://www.apa.org/pi/families/resources/advertising-children.pdf

[7]              Σήμερα, σε 5 κράτη μέλη απαγορεύεται οποιαδήποτε διαφήμιση κατά τα παιδικά προγράμματα, σε 4 κράτη μέλη ισχύει μερική απαγόρευση ή άλλου είδους περιορισμοί στα παιδικά προγράμματα ή κάποιες ώρες ή για κάποια είδη προϊόντων, ενώ σε 7 κράτη μέλη απαγορεύεται η αναφορά διαφημιστικής χορηγίας σε παιδικά προγράμματα (βλ. http://ec.europa.eu/comm/avpolicy/reg/tvwf/contact_comm/index_en.htm).

[8]              A7‑0369/2011 της 21/10/2011.

[9]              P7_TA(2012)0209, ιδίως στα σημεία 24, 28 και 29 (εισηγήτρια: Maria Irigoyen Pérez).

[10]             COM(2011) 942 final της 11.01.2012.

[11]             COM(2011) 556 final της 13.09.2011.

[12]             COM(2012) 196 final της 02.05.2012.

[13]             Βλ.  υποσημείωση 6.

[14]             Η περίπτωση της Σουηδίας, μάλιστα, αποτέλεσε αντικείμενο της Απόφασης του Δικαστηρίου της 9ης Ιουλίου 1997, με την οποία επιβεβαιώθηκε η συμβατότητά της με το δίκαιο της ΕΕ [Συνεκδικασθείσες υποθέσεις C‑34/95, C‑35/95 και C‑36/95 Konsumentombudsmannen (KO) κατά De Agostini (Svenska) Förlag AB (C-34/95) και TV-Shop i Sverige AB (C‑35/95 και C‑36/95, Συλλογή της Νομολογίας του Δικαστηρίου 1997 σελίδα I‑03843)].

[15]             Στη γνωμοδότησή της ΕΕ C 221 της 8.9.2005, σ. 87, η ΕΟΚΕ τάσσεται σαφώς ενάντια στην αντίληψη αυτή.

[16]             Βλ. οδηγία 2005/29/ΕΚ της 11ης Μαΐου 2005, αιτιολογική σκέψη (7) (ΕΕ L 149 της 11.6.2005, σ. 22).

[17]             Οδηγία 2005/29/ΕΚ, της 11ης Μαΐου 2005, άρθρο 5 παρ. 3 (ΕΕ L 149 της 11.6.2005, σ. 22). Ωστόσο, σε πρόσφατη ανακοίνωσή της, την οποία και χαιρετίζουμε, η Επιτροπή φαίνεται να προτίθεται να ασχοληθεί με τη «χρήση ύποπτων ή απαγορευμένων εμπορικών επικοινωνιών» και ευελπιστούμε ότι θα περιληφθούν σ’ αυτές εκείνες που εδώ καταγγέλλουμε [COM(2011) 942 final της 11.1.2012].

[18]             Ας επισημανθεί, επί του προκειμένου, το ενδιαφέρον που έχει εκφράσει η ΓΔ CNECT της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εκπόνηση «Ευρωπαϊκού κώδικα ορθών πρακτικών» (19.3.2012).