Σάββατο 26 Δεκεμβρίου 2015
Τρίτη 1 Δεκεμβρίου 2015
Τετάρτη 18 Νοεμβρίου 2015
Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2015
Μπέρτολτ Μπρεχτ – Για τον όρο “μετανάστες”
Λαθεμένο μου φαινόταν πάντα τ’ όνομα που μας δίναν:
"Μετανάστες"
"Μετανάστες"
Θα πει, κείνοι που αφήσαν την πατρίδα τους. Εμείς, ωστόσο,
δε φύγαμε γιατί το θέλαμε,
λεύτερα να διαλέξουμε μιάν άλλη γη. Ούτε
και σε μιάν άλλη χώρα μπήκαμε
να μείνουμε για πάντα εκεί, αν γινόταν.
Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνήγησαν, μας προγράψανε.
Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα ‘ναι, μα εξορία.
δε φύγαμε γιατί το θέλαμε,
λεύτερα να διαλέξουμε μιάν άλλη γη. Ούτε
και σε μιάν άλλη χώρα μπήκαμε
να μείνουμε για πάντα εκεί, αν γινόταν.
Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνήγησαν, μας προγράψανε.
Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα ‘ναι, μα εξορία.
Έτσι απομένουμε δω πέρα, ασύχαστοι, όσο μπορούμε πιό κοντά
στα σύνορα,
προσμένοντας του γυρισμού τη μέρα, καραδοκώντας το παραμικρό
σημάδι αλλαγής στην άλλην όχθη, πνίγοντας μ’ ερωτήσεις
κάθε νεοφερμένο, χωρίς τίποτα να ξεχνάμε, τίποτα
ν’ απαρνιόμαστε,
χωρίς να συχωράμε τίποτ’ απ’ όσα έγιναν, τίποτα δε συχωράμε.
Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ’ εδώ
τα ουρλιαχτά που αντιλαλούν απ’ τα στρατόπεδά τους. Εμείς
οι ίδιοι
μοιάζουμε των εγκλημάτων τους απόηχος, που κατάφερε
τα σύνορα να δρασκελίσει. Ο καθένας μας,
περπατώντας μες στο πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα,
μαρτυράει τη ντροπή που τη χώρα μας μολεύει.
Όμως κανένας μας
δε θα μείνει εδώ. Η τελευταία λέξη
δεν ειπώθηκε ακόμα.
στα σύνορα,
προσμένοντας του γυρισμού τη μέρα, καραδοκώντας το παραμικρό
σημάδι αλλαγής στην άλλην όχθη, πνίγοντας μ’ ερωτήσεις
κάθε νεοφερμένο, χωρίς τίποτα να ξεχνάμε, τίποτα
ν’ απαρνιόμαστε,
χωρίς να συχωράμε τίποτ’ απ’ όσα έγιναν, τίποτα δε συχωράμε.
Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ’ εδώ
τα ουρλιαχτά που αντιλαλούν απ’ τα στρατόπεδά τους. Εμείς
οι ίδιοι
μοιάζουμε των εγκλημάτων τους απόηχος, που κατάφερε
τα σύνορα να δρασκελίσει. Ο καθένας μας,
περπατώντας μες στο πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα,
μαρτυράει τη ντροπή που τη χώρα μας μολεύει.
Όμως κανένας μας
δε θα μείνει εδώ. Η τελευταία λέξη
δεν ειπώθηκε ακόμα.
********
Μπ. Μπρεχτ, Ποιήματα, 1937 - μτφρ. Μάριος Πλωρίτης, Θεμέλιο
Η ελληνική σύλληψη του κόσμου – Κορνήλιος Καστοριάδης
Η θέσμιση της κοινωνίας είναι κάθε φορά θέσμιση ενός μάγματος κοινωνικών φαντασιακών σημασιών, που μπορούμε και πρέπει να καλέσουμε κόσμο φαντασιακών σημασιών.
Είμαι υποχρεωμένος, δυστυχώς, εδώ, να περιοριστώ σε κάποιες κεντρικές ιδέες, βιαστικά διατυπωμένες:
α. Η ερμηνεία που είχε παλιότερα επικρατήσει και διαδοθεί για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο και άνθρωπο, σαν κόσμο και άνθρωπο αρμονίας και μέτρου, είναι παιδαριωδώς αφελής, ειδυλλιακή προβολή δυτικών σχημάτων και νοσταλγιών του 18ου και 19ου αιώνα. Η αρμονία και το μέτρο για τούς αρχαίους Έλληνες δεν είναι δεδομένα, αλλά προβλήματα και σκοπός που η πραγματοποίηση τους είναι πάντα αβέβαιη και επισφαλής σε ότι άφορα την ανθρώπινη ζωή.
β. Κεντρική για την αρχαία ελληνική σύλληψη είναι η ιδέα του Χάους. Για τον Ησίοδο {Θεογονία, στίχος 116), το σύνολο των όντων (θεοί και άνθρωποι, «πράγματα», «φαινόμενα» και «δυνάμεις») γεννιέται από το χάος, δηλαδή από το τίποτα, το κενό, το μηδέν (χαίνω): ἤτοι μὲν πρώτιστα Χάος γένετ'.
Αυτό το Χάος δεν έχει σχέση με την πολύ μεταγενέστερη έννοια του χάους ως συμφυρμού, κυκεώνα, γενικευμένης αταξίας. Εντούτοις όμως, στην ίδια την Θεογονία υπάρχει ένα έσχατο μέρος ή βάθος, μια ανάποδη του κόσμου, που είναι Χάος με την μεταγενέστερη έννοια: ο ποιητής του δίνει, συμβατικά και συμβολικά, το όνομα Τάρταρος (στίχοι 717─720, 722─723, 724─730, 731─735). Οι «ρίζες» του κόσμου - «της γης και της στείρας θάλασσας» - βγαίνουν απ’ αυτό το τεράστιο κιούπι, που το στόμα του το ζώνει «τριπλή νύχτα». Οι «ρίζες» του κόσμου - κόσμος = τάξη -, η «άλλη του όψη» είναι αυτός ο τερατώδης χώρος. Σε τούτη μόνο την όψη (όπου ζούμε και εμείς) βασιλεύει - προς το παρόν - ο Ζευς, και την κάνει να είναι κατά κάποιο τρόπο κόσμος.
γ. Ο κόσμος δεν είναι καμωμένος για τους ανθρώπους ούτε ενδιαφέρεται γι’ αυτούς. Γενικότερα, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική αντίληψη για την ζωή, δεν υπάρχει καμία υπερβατική εξωκοσμική δύναμη που να ενδιαφέρεται για τούς ανθρώπους, ακόμα λιγότερο, να τούς «αγαπάει». Οι θεοί επεμβαίνουν μόνο αν κάποιος τούς ζημιώσει ή ασεβήσει εις βάρος τους κλπ. Έξαλλου, και οι ίδιοι οι θεοί δεν είναι παντοδύναμοι, υπόκεινται σε μια απρόσωπη Μοίρα, η οποία έφερε πρώτα τον Ουρανό, έπειτα τον Κρόνο κι έπειτα τον Δία. Ο Προμηθέας, στην ομώνυμη τραγωδία του Αισχύλου, μηνύει στον Δία μέσω του αγγελιαφόρου του Ερμή ότι:
νέον νέοι κρατεῖτε καὶ δοκεῖτε δὴ
ναίειν ἀπενθῆ πέργαμ᾽· οὐκ ἐκ τῶνδ᾽ ἐγὼ
δισσοὺς τυράννους ἐκπεσόντας ᾐσθόμην;
τρίτον δὲ τὸν νῦν κοιρανοῦντ᾽ ἐπόψομαι
αἴσχιστα καὶ τάχιστα.
[Νέοι, νέαν εξουσία κατέχετε και νομίζετε πως κατοικείτε απροσπέλαστα απ’ τον πόνο παλάτια· μήπως δεν είδα μέχρι τώρα την καθαίρεση δύο τυράννων; Έτσι και τον τρίτο, τον σημερινό αφέντη θα δω να πέφτει πολύ άσχημα και πολύ σύντομα] Προμηθεύς Δεσμώτης, στίχ. 955─959
δ. Τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 5ου αιώνα - κι αυτή είναι η εποχή που με ενδιαφέρει: 8ος-5ος αιώνας - για την αρχαία ελληνική αντίληψη, η μετά θάνατον ζωή η δεν υπάρχει ή, αν υπάρχει, είναι πολύ χειρότερη απ’ την επίγεια ζωή. Αυτό λέγεται σαφώς στην Οδύσσεια, στη Νέκυια (λ, 488), όταν ο Οδυσσέας συναντά τη σκιά του νεκρού Αχιλλέα στον Άδη, η οποία και τού λέει:
μὴ δή μοι θάνατόν γε παραύδα, φαίδιμ’ Ὀδυσσεῦ.
βουλοίμην κ’ ἐπάρουρος ἐών θητευέμεν ἄλλῳ,
ἀνδρὶ παρ’ ἀκλήρῳ, ᾧ μὴ βίοτος πολὺς εἴη,
ἢ πᾶσιν νεκύεσσι καταφθιμένοισιν ἀνάσσειν
[Το θάνατο μη μου παινεύεις λαμπρέ Οδυσσέα. Καλύτερα την γη να δουλεύω υποτακτικός κάποιου φτωχού χωριάτη με λίγο βιός, παρά να βασιλεύω σ' όλους αυτούς τούς σβησμένους νεκρούς] Οδύσσεια λ 488─491
Αυτός είναι, λοιπόν, ο νόμος της υπάρξεως του είναι: νόμος γενέσεως και φθοράς, επιστροφής στο χάος, αν μπορώ να πω, και αναδημιουργίας του κόσμου από το χάος. Η ιδέα ενός ιστορικού νόμου, εγγυητή μιας ιδανικής κοινωνίας, είναι ιδέα άγνωστη στους Έλληνες, όπως άγνωστος είναι ο μεσσιανισμός ή η δυνατότητα εξωκοσμικής φυγής. Η θεώρηση αυτή εμπνέει μια στάση, σύμφωνα με την οποία ότι είναι να γίνει θα γίνει εδώ. Ό, τι δεν γίνεται εδώ, δεν γίνεται για μας, δεν μας άφορα, γίνεται άλλου, μεταξύ θεών, ή γίνεται στις ρίζες τού χάους. Το σημαντικό για μας γίνεται εδώ, εξαρτάται από μας κι εμείς θα το κάνουμε. Δεν θα το κάνει ούτε ο θεός, ούτε η ιστορική αναγκαιότητα, ούτε καμία πολιτική διεύθυνση, κάτοχος της επιστημονικής σοφίας επί των πολιτικών πραγμάτων, θα το κάνουμε εμείς οι άνθρωποι - αν γίνεται, κι αν μας αφήσει η Μοίρα - ή δεν μπορεί να γίνει. Και αυτό εν γνώσει μας ότι υποκείμεθα στον ίδιο νόμο που διέπει και τον υπόλοιπο κόσμο, νόμο γενέσεως και φθοράς. Το χάος το έχουμε και μέσα μας με την μορφή της ύβρεως, δηλ. της άγνοιας ή αδυναμίας αναγνωρίσεως των ορίων των πράξεων μας διότι, βεβαίως, αν τα όρια ήσαν σαφή και αναγνωρίσιμα εκ των προτέρων, δεν θα υπήρχε ύβρις, θα υπήρχε απλώς παράβαση ή αμάρτημα, έννοιες χωρίς κανένα βάθος.
Αυτό είναι έξαλλου κι ένα απ’ τα μαθήματα της τραγωδίας, η οποία συνδέεται άμεσα με την φιλοσοφία και την γονιμοποιεί. Σαν πολιτικός θεσμός η τραγωδία είναι θεσμός αυτοπεριορισμού. Υπενθυμίζει διαρκώς στους Αθηναίους πολίτες ότι υπάρχουν όρια άγνωστα εκ των προτέρων στο δρών υποκείμενο, το όποιο ενεργεί υπεύθυνα αναλαμβάνοντας τους κινδύνους των πράξεων του. Κανείς δεν μπορεί να του τα υποδείξει εκ των προτέρων. Μόνο του πρέπει να τα καταλάβει η να τα διαισθανθεί.
Αυτές τις ιδέες τις ονομάζω κεντρικές φαντασιακές σημασίες. Αποτελούν τρόπο σημασιοδότησης της πραγματικότητας, της ανθρώπινης ζωής και του κόσμου. Τις συναντάμε από την καταβολή, από την αρχική σύσταση τού ελληνικού κόσμου, από τον Όμηρο ήδη και από την μυθολογία. Η σημασία της διαδοχής Ουρανού, Κρόνου, Διός, όπως περιγράφεται από τον μύθο, εκφράζει την ίδια αυτή φιλοσοφική αντίληψη που προσπάθησα να διατυπώσω περιληπτικά. Γι' αυτό και θα μπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχουν πολλές και ωραίες μυθολογίες, μια όμως είναι αληθινή: η αρχαία ελληνική. Αληθινή με την έννοια ότι όλοι οι μύθοι της έχουν ένα σημασιακό υπόβαθρο, μέσα στο οποίο κατοπτρίζεται η ίδια μας η ζωή και κάθε ανθρώπινη ζωή.
Ο ελληνικός κόσμος κτίζεται πάνω στην επίγνωση ότι δεν υπάρχει φυγή από τον κόσμο κι από τον θάνατο, ότι ο άνθρωπος είναι θνητός. Στο σημείο αυτό θα τολμήσω να διορθώσω ένα μεγάλο Έλληνα ποιητή, τον Ανδρέα Εμπειρίκο. Στο ποίημα του «Εις την οδόν των Φιλελλήνων», ο Εμπειρίκος τελειώνει με την ευχή:
«να γίνη [...] πανανθρώπινη, η δόξα των Ελλήνων, που πρώτοι, θαρρώ, αυτοί, στον κόσμο εδώ κάτω, έκαμαν οίστρο της ζωής τον φόβο του θανάτου».
Εγώ θα έλεγα: έκαμαν οίστρο της ζωής την γνώση του θανάτου.
Ο φόβος του θανάτου διακατείχε παντού και πάντοτε όλους τούς θνητούς. Ίσως αυτός μάς εμποδίζει κι εμάς σήμερα, όπως εμπόδισε πολλές φορές στο παρελθόν τούς ανθρώπους, να έχουμε τον απαιτούμενο οίστρο για την ζωή μας, να έχουμε δηλαδή την επίγνωση ότι είμαστε πραγματικά θνητοί, και ότι έχουμε να κάνουμε, αν γίνεται, θα γίνει εδώ, από μας, και εδώ θα το κάνουμε, εμείς.
Απόσπασμα από το «Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα» (διάλεξη στο Λεωνίδιο Αρκαδίας το καλοκαίρι του 1984), εκδ. Ύψιλον, 1999
Δημοκρατία, του Κορνήλιου Καστοριάδη
Τα αδιέξοδα της αντιπροσώπευσης και η ανάγκη επανόδου στην Άμεση Δημοκρατία
Δημοκρατία σήμερα δεν υπάρχει πουθενά. Υπάρχουν το πολύ φιλελεύθερες ολιγαρχίες σε ορισμένες χώρες σχετικά προνομιούχες. Πρέπει να είμαστε τώρα πάνω από πέντε δισεκατομμύρια άνθρωποι πάνω στη γη. Είναι ζήτημα αν υπάρχουν 500 ή 600 το πολύ 700 εκατομμύρια ανθρώπων, που ζουν σε χώρες, όπου η πείνα δεν είναι καθημερινό πρόβλημα, όπου η καταδίωξη, η φυλάκιση, η ανελευθερία δεν είναι η καθημερινή πραγματικότητα.
Αλλά και σε αυτές τις οικονομικά αναπτυγμένες και πολιτικά -ας πούμε- φιλελεύθερες χώρες η κατάσταση, ενώ φαίνεται περίπου βιώσιμη, είναι στην πραγματικότητα απελπιστική. Είναι απελπιστική, γιατί ο καθένας δυστυχώς δεν κοιτάει πιό μακριά από την μύτη του. Τα προβλήματα, που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα είναι τεράστια. Είναι πρώτα – πρώτα το πρόβλημα που ανέφερα προηγουμένως, ότι τα 6/7 εάν όχι τα 7/8 του κόσμου ζούνε σε ένα καθεστώς φτώχειας και τεραστίας καταπίεσης. Είναι έπειτα το πρόβλημα το οικολογικό, για το οποίο ο καθένας αδιαφορεί ή ενδιαφέρεται για μικρές του απόψεις, τη στιγμή που ζούμε πάνω σε μια μπαρουταποθήκη, ή αν προτιμάτε μιά άλλη παρομοίωση, πριονίζουμε συστηματικά, καθημερινά το κλαδί, επάνω στο οποίο είμαστε καθισμένοι.
Σ’ αυτές τις προηγμένες και σχετικά φιλελεύθερες χώρες τί γίνεται στην πραγματικότητα; Μιλάνε για δημοκρατία. Το πραγματικό καθεστώς είναι φυσικά ένα καθεστώς τελείως ολιγαρχικό. Φυσικά υπάρχουν οι φιλελεύθερες πλευρές αυτού του ολιγαρχικού καθεστώτος, υπάρχουν ορισμένα δικαιώματα των ανθρώπων και των πολιτών, υπάρχει ένας λεγόμενος ελεύθερος τύπος, αλλά εάν κοιτάξει κανείς ποιοί πραγματικά κυβερνούν, ποιοί πραγματικά έχουν την εξουσία στα χέρια τους, θα αντιληφθεί, ότι ούτε στις χειρότερες εποχές της λεγόμενης Ρωμαϊκής Δημοκρατίας -που δεν ήταν ποτέ δημοκρατία, αλλά ολιγαρχία- το ποσοστό αυτών, που έχουν δύναμη μέσα στην κοινωνία δεν ήταν τόσο λίγο, όσο είναι σήμερα.
Και για να μιλήσω για παράδειγμα για την κατάσταση τη Γαλλική, που την ξέρω κάπως καλύτερα, ο ενήλικος και ψηφοφόρος πληθυσμός στη Γαλλία είναι περί τα 35-37 εκατομμύρια. Εάν κανείς αθροίσει τη λεγόμενη πολιτική τάξη, τους κυρίαρχους της οικονομιας, αυτούς, που παίζουν πραγματικό ρόλο στη χειραγώγηση της κοινής γνώμης, ιδίως με τα μαζικά μέσα πληροφόρησης και κάποιες άλλες κατηγορίες θα φτάσει ενδεχομένως στο σύνολο 3.700 ατόμων, επάνω σε 37 εκατομμύρια. Αυτό μας δίνει μιά αναλογία ενός στις δέκα χιλιάδες.
Υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι ασκούν κριτική στην αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία, διότι ένας ελεύθερος πληθυσμός εκατό χιλιάδων ανθρώπων είχε ίσως στη χειρότερη περίπτωση εκατό χιλιάδες δούλους. Δεν το λέω αυτό, για να δικαιολογήσω την ύπαρξη της δουλείας. Το λέω απλώς, για να δείξω ποιά είναι η πραγματική κατάσταση σήμερα και φαντάζομαι, ότι άν κάνετε κάποιο λογαριασμό αντίστοιχο στην Ελλάδα θα βρείτε το πολύ χίλιους ανθρώπους ή οχτακόσιους ανθρώπους, οι οποίοι πραγματικά παίζουν ένα ρόλο σε όλων των είδων τις εξουσίες που υπάρχουν.
Απέναντι σ’ αυτή την κατάσταση παρατηρούμε ένα άλλο εξ ίσου κρίσιμο φαινόμενο. Παρατηρούμε, ότι στους λαούς αυτών των χωρών (λαών, που έπαιξαν ένα μεγάλο ρόλο στην ιστορία – δεν μιλάω τώρα για τις μάχες και τις κατακτήσεις, μιλάω για τον πολιτισμό, ιδίως για την πολιτική δημιουργία) μετά από το μεγάλο σκοτάδι, που επικράτησε από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ως την αρχή των μοντέρνων χρόνων, στη Δυτική Ευρώπη ξαναδημιουργήθηκε ένα ελευθερωτικό κίνημα. Στην αρχή με την πρώτη αστική τάξη, που δημιουργούσε πόλεις, που προσπαθούσαν να αυτοκυβερνηθούν μέσα από αγώνες, στους οποίους και η αστική τάξη έπαιξε φυσικά ρόλο και η μικροαστική και αργότερα τεράστιο ρόλο η εργατική τάξη και ως κατάλοιπο αυτών των αγώνων έμειναν αυτά, που χαρακτηρίζονται σήμερα ως δημοκρατικοί ή φιλελεύθεροι θεσμοί.
Σ’ αυτές τις χώρες αυτοί οι θεσμοί δεν ήταν ποτέ δώρο των κυρίαρχων, ούτε δώρο των καπιταλιστών, ούτε αναγκαία αποτελέσματα του οικονομικού συστήματος. Αυτοί οι θεσμοί κατακτήθηκαν με σειρά αγώνων και στοίχισαν βουνά ολόκληρα πτωμάτων και ποταμούς αιμάτων· πτωμάτων και αιμάτων, που εξέφραζαν σε όλες αυτές τις περιπτώσεις τους αγώνες των λαών.
Πού βρίσκονται αυτοί οι λαοί σήμερα και πού βρίσκεται άλλωστε και ο ελληνικός λαός; Νομίζω, ότι ο εμφανέστερος χαρακτηρισμός, που θα μπορούσε να δώσει κανείς είναι, ότι βρίσκονται σε μιά κατάσταση πολιτικής απάθειας, ιδιωτικοποίησης, ανευθυνότητας, κυνισμού, αδιαφορίας για τα κοινά και τα πολιτικά και γενικότερα μιάς στάσης απέναντι στη ζωή τους την ιδιωτική και την κοινή, που είναι περίπου μια στάση αποχαύνωσης μέσα στον καταναλωτικό και τηλεοπτικό αυνανισμό.
Το λέω αυτό, για να πω, ότι η σημερινή κατάσταση δεν είναι απλώς το αποτέλεσμα των συνομωσιών, των μανουβρών, των χειρισμών των κυριάρχων στρωμάτων (εάν τα κυρίαρχα στρώματα μπορούν να κάνουν ατιμωτητί αυτά, τα οποία κάνουν, ξέρετε πάνω στο πετσί σας), αλλά διότι οι λαοί μένουν απαθείς ή το πολύ σηκώνουν τους ώμους τους λέγοντας «τους ξέρουμε, είναι όλοι οι ίδιοι παλιανθρωποι».
Δημοκρατία δεν σημαίνει π.χ. τα ανθρώπινα δικαιώματα, ή την έλλειψη λογοκρισίας, ή εκλογές. Όλα αυτά είναι καλά και άγια, αλλά είναι δευτέρου και τρίτου βαθμού επακόλουθα της δημοκρατίας. Δημοκρατία είναι το κράτος του δήμου, δήμος είναι ο λαός. Κράτος στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει βέβαια τη δύναμη και ενδεχομένως τη βία ή την ωμή βία και είναι χαρακτηριστικό, όταν στα νέα Ελληνικά δημιουργήθηκε πραγματικά ένα κράτος, πήραμε από τα αρχαία Ελληνικά τη λέξη κράτος, που σημαίνει δύναμη ή βία. Θα μπορούσαμε να πάρουμε τη λέξη πολιτεία, δεν είναι έτσι;
Δομή της Δημοκρατίας- Maxim Kantor (Ρωσία, 1957)
Δημοκρατία είναι η εξουσία του δήμου και ήδη εάν σκεφτούμε αυτές τις λέξεις τα ουσιαστικά προβλήματα εμφανίζονται. Πρώτα – πρώτα τί είναι ο δήμος, ποιός είναι ο δήμος, ποιός ανήκει στο δήμο και δεύτερον τί θα πει εξουσία. Το γεγονός άλλωστε, ότι ο ίδιος ο χαρακτηρισμός, ο ίδιος ο όρος, που σημαίνει αυτό το πολίτευμα ανοίγει αυτά τα ερωτήματα δείχνει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα αυτού του πολιτεύματος, που γεννιέται την ίδια στιγμή με τη φιλοσοφική αναζήτηση σε αντίθεση με άλλα πολιτεύματα, στα οποία τέτοια ερωτήματα δεν γεννώνται. Για παράδειγμα, αν έχετε μιά μοναρχία, ξέρετε, ότι είναι η αρχή του μονάρχη και αυτός ο μονάρχης είναι πάντοτε καθορισμένος κληρονομικά ή και με οποιοδήποτε άλλο τρόπο. Επίσης η αριστοκρατία είναι αυτή, που τα μέλη της αρχής της εκ γενετής ανήκουν σε μία ορισμένη κοινωνική τάξη. Η δημοκρατία ήδη από την ονομασία της ανοίγει τις ερωτήσεις και τα προβλήματα και από αυτή την άποψη δεν είναι τυχαίο, ότι η γέννησή της συμπίπτει κατά τελείως ουσιαστικό τρόπο με τη γέννηση αυτής της απεριόριστης ερώτησης και επερώτησης, που είναι η φιλοσοφία.
Η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα ή θέλει να είναι ένα πολίτευμα που αποβλέπει στην αυτονομία και την κοινωνική και την ατομική. Γιατί μιλάμε εδώ για αυτονομία; Διότι ο μέγιστος αριθμός των ανθρωπίνων κοινωνιών πάντοτε εγκαθιδρύθηκε πάνω στη βάση μιάς ετερονομίας, δηλαδή οι θεσμοί που υπήρχαν, θεσμοί με τη γενικότατη έννοια, αλλά και οι πολιτικοί θεσμοί θεωρούνταν πάντοτε, ότι είναι δεδομένοι, ότι δεν μπορούν να αμφισβητηθούν και ήταν καμωμένοι κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μην είναι δυνατόν να γίνει επερώτηση σχετικά με αυτούς τους θεσμούς. Για παράδειγμα, σε θεσμίσεις πρωτογόνων φυλών, οι θεσμοί της φυλής έχουν παραδοθεί ανέκαθεν από τους θεμελιωτές ήρωες ή από τους προγόνους· θεωρούνται αυτονόητοι.
Το ορθό και το μή ορθό ακολουθεί ορισμένους παράγοντες, το επιτρεπτό και το μή επιτρεπτό και απαγορεύεται καν να τους αμφισβητήσει κανείς· είναι αδιανόητο να αμφισβητηθούν, οι άνθρωποι τους έχουν ενσωματώσει, τους έχουν εσωτερικεύσει με την ιδία τους την ανατροφή, δηλαδή με την ίδια τους την κατασκευή σαν κοινωνικά άτομα. Τί έγινε στην Ελλάδα την αρχαία για πρώτη φόρα και τί επαναλήφθηκε στην Ευρώπη από τον 12ο – 13ο αιώνα και μετά; Μιά ρήξη αυτού του ετερόνομου καθεστώτος και μιά κίνηση προς την αυτονομία και αυτή η κίνηση εκφράζεται πολιτικά με το κίνημα το δημοκρατικό και με όσους δημοκρατικούς θεσμούς δημιουργήθηκαν. Αυτονομία από αυτή την άποψη φυσικά, η ρήξη αυτή με την λευτερονομια δεν ήταν δυνατή, παρά μόνο με την θέση υπό αμφισβήτηση των ήδη υπαρχόντων θεσμών και αυτό έγινε ήδη στην αρχαία Ελλάδα.
Αυτό που βλέπουμε π.χ. στην Αθήνα περίπου από το 700 – 400 π.Χ. ακόμα και μετά είναι η συνεχής περίπου μεταβολή των θεσμών. Όχι ότι υπήρξαν κάποτε ιδεώδεις θεσμοί, αλλά, ότι οι Αθηναίοι ποτέ δεν έπαψαν να μεταρρυθμίζουν τους νόμους τους κατά τρόπο, ώστε να αυξάνουν την πραγματικότητα της δημοκρατίας δηλαδή τη δυνατότητα πραγματικής συμμετοχής του δήμου στην εξουσία.
Θα σας ζητήσω να θυμηθείτε, ότι κόμματα με την σημερινή έννοια του όρου δεν υπήρχαν φυσικά π.χ. στην αρχαία Αθήνα. Τα κόμματα δημιουργήθηκαν στη νεότερη εποχή και είναι μια από τις τραγικές ειρωνείες της ιστορίας, ότι τα πρώτα πραγματικά κόμματα που δημιουργήθηκαν με την έννοια που δίνουμε σήμερα σ’ αυτή την λέξη είναι δημιουργήματα της εργατικής τάξης στον αγώνα της για την απελευθέρωσή της και κατά μίμισή τους έγιναν τα αστικά κόμματα τουλάχιστον στην Ευρώπη και αυτά τα κόμματα εκφυλίστηκαν σχετικά γρήγορα και γίνανε γραφειοκρατικά.
Εδώ θα ήθελα να υπογραμμίσω ένα σημείο, που είναι αρκετά παλιό στην πολιτική φιλοσοφία, αλλά πολλοί άνθρωποι το ξεχνάνε και ιδίως στην Ελλάδα. Κατηγορούμε συνεχώς τους κυρίαρχους, ότι κυριαρχούν. Αυτό είναι μία ανοησία, είναι σαν να κατηγορούσαμε τους κλέφτες, ότι κλέβουν, ή τους ξανθούς, διότι είναι ξανθοί. Η δουλεία των κυριάρχων είναι να κυριαρχούν. Εάν πρέπει να κατηγορήσουμε τους κυρίαρχους, το πολύ πρέπει να τους εκτοπίσουμε από την θέση τους. Πρέπει να κατηγορήσουμε τους κυριαρχημένους, που αφήνουν τον εαυτό τους να κυριαρχείται, δεν είναι έτσι; Δεν μπορούμε να λέμε ταυτοχρόνως, ότι ο λαός είναι παντοδύναμος και ότι ο οποιοσδήποτε δημαγωγός τον τραβάει και τον σέρνει από την μύτη. Πρέπει να πούμε, ότι υπάρχει μία ευθύνη του λαού σε αυτά, τα οποία γίνονται σήμερα, αλλά αυτό δεν φτάνει, διότι εδώ δεν κάνουμε ηθικολογία, το λέμε νια να υπενθυμίσουμε στους πολίτες, ότι αυτά τα οποία συμβαίνουν, συμβαίνουν με τη συμμετοχή τους και με την συνενοχή τους έστω και αν αυτή η συνενοχή δεν είναι ποινική, είναι όμως, πραγματική συνενοχή.
Γιατί υπάρχει αυτή η συμμετοχή, που παίρνει τη μορφή της απάθειας, της αδιαφορίας, του κυνισμού; Απ’ τη μιά μεριά είναι φυσικά όλο αυτό το ιστορικό ρεύμα της σύγχρονης κοινωνίας, που οδηγεί τους ανθρώπους σ’ αυτή την αποχαύνωση, σε αυτόν τον ατομικισμό, σ’ αυτόν τον καταναλωτικό και τηλεοπτικό αυνανισμό. Απ’ την άλλη μεριά υπάρχει και κάτι, που δέχεται συζήτηση και ανασκευή, το γεγονός, ότι διείσδυσε μέσα στον πληθυσμό και μέσα στην εργατική τάξη και σε αυτό είναι υπεύθυνος ο Μαρξισμός, η καπιταλιστική φαντασιακή σημασία, η μύθωση -αν θέλετε- της γνώσης, της επιστήμης, των ειδικών, αυτών που ξέρουν αυτό που στηρίζει αυτή την κεντρική δομή της σύγχρονης κοινωνίας και την τελείως ασυμβίβαστη με κάθε δημοκρατική θέσμιση, δηλαδή την ιεραρχία. Γιατί ο τάδε είναι στην κορφή και οι άλλοι είναι κάτω; Διότι είναι σπουδασμένος, διότι είναι επαΐων, διότι ξέρει καλύτερα, διότι είναι ειδικός, κ.λπ..
Η αντιπροσώπευση είναι πολιτική αυτοαποξένωση του πολιτικού σώματος. Είναι «πάρε αγά μου το σχοινί να με κρεμάσεις». Η μόνη δυνατή μορφή δημοκρατίας είναι η Άμεση Δημοκρατία, όπου οι άνθρωποι αποφασίζουν μόνοι τους και όχι μέσω αμετακλήτων εκπροσώπων. Τώρα φυσικά από πολύ καιρό υπάρχει το επιχείρημα και η συζήτηση, την οποία θα ήταν ανέντιμο να αφήσουμε κατά μέρος. Αμεση Δημοκρατία υπήρξε, το ξέρουμε. Υπήρξε στην Αθήνα και σε μερικές άλλες Ελληνικές πόλεις, όχι σε όλες. Δεν υπήρξε ποτέ στη Ρώμη. Αν ποτέ ακούσετε κανένα καθηγητή Πανεπιστημίου να σας μιλάει για Ρωμαϊκή Δημοκρατία, βγείτε, αγοράστε τομάτες και ρίξτε του. Η Ρώμη ήταν ολιγαρχία από την αρχή μέχρι το τέλος. Αν ακούσετε κανέναν μαρξιστή να σας πει, ότι η Αθηναϊκή Δημοκρατία στηριζόταν στη σκλαβιά, αγοράστε πορτοκάλια σάπια και ρίξτε του, διότι σκλαβιά υπήρχε παντού στον Αρχαίο Κόσμο, αλλά δεν υπήρχε δημοκρατία και πείτε του, ότι δεν ξέρει τον Μαρξισμό αυτός ο δήθεν μαρξιστής, γιατί ο ίδιος ο Μαρξ γράφει πολύ σωστά, ότι η πραγματική κοινωνικοοικονομική βάση της Αρχαίας Δημοκρατίας ήταν η ελεύθερη ανεξάρτητη μικροπαραγωγή.
Η βάση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας δεν ήταν η σκλαβιά. Οι πλούσιοι είχανε σκλάβους, οι περισσότεροι από τους άλλους δεν είχανε. Η βάση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας ήτανε, ότι ο χωριάτης, που έκανε με τα πόδια 25 χιλιόμετρα για να κατέβει στην αγορά του δήμου και να συζητήσει και να αποφασίσει, ο τεχνίτης ο Αθηναίος φυσικά το ίδιο, ο ναύτης ο Αθηναίος, ο Πειραιώτης το ίδιο.
Peter Paul Rubens. - το συμβούλιο των θεών
Νομίζω δεν είναι ο τόπος και ο χρόνος τώρα να επιδοθούμε σε μια μάλλον ουτοπική κατασκευή μιας Άμεσης Δημοκρατίας, που θα περιλάμβανε εκατομμύρια πληθυσμών, αλλά νομίζω, αν υπάρχει απ’ τη μιά μεριά πραγματική δημοκρατία άμεση σε ενότητες βάσεως, αυτή η πραγματική δημοκρατία μπορεί να λειτουργήσει. Κάθε αρχή, που κατ’ ανάγκην πρέπει να εκλεγεί είναι όχι απλώς εκλεκτή, αλλά συνεχώς ανακλητή, υπεύθυνη για να πρέπει να δίνει λόγο. Νομίζω, ότι μπορούμε να αρχίσουμε να λύνουμε το πρόβλημα της Άμεσης Δημοκρατίας σε μιά κοινωνία, που έχει τις διαστάσεις των σημερινών κοινωνιών και κατά τη γνώμη μου, που θα έπρεπε να επεκταθεί σε ηπειρωτικούς και τελικά πλανητικούς χώρους.
Όλα αυτά κατά κάποιο τρόπο είναι δευτερεύοντα, έχουν βέβαια τη σημασία τους, αλλά δεν είναι τα καίρια, για να μπορέσει η άμεση δημοκρατία να λειτουργήσει, δηλαδή, για να μπορέσει να υπάρξει ελευθερία, γιατί γι’ αυτό πρόκειται. Είτε σε διαστάσεις 20-30 χιλιάδων ανθρώπων, είτε σε διαστάσεις τριών δισεκατομμυρίων ανθρώπων, πίσω, κάτω και πανω από όλους τους θεσμούς χρειάζεται κάτι άλλο, που κανένας δεν μπορεί να το αποφασίσει ή να το βάλει σα νόμο. Χρειάζεται η συνεχής δημιουργική δραστηριότητα του κοινού, γιατί το κοινό θα βρει, δεν θα το βρω εγώ, ούτε εσείς το πώς είναι δυνατόν να υπάρχει αντήχηση ανάμεσα σε ένα κεντρικό πομπό ραδιοφώνου ή τηλεοράσεως και στο κοινό που τον δέχεται. Το κοινό θα βρει, ο λαός, οι λαοί θα βρουν κατά ποιο τρόπο μπορούν να δημιουργηθούν μορφές, τις οποίες ίσως ούτε φανταζόμαστε σήμερα, οι οποίες θα μπορούσαν να λύσουν προβλήματα, που μας φαίνονται ανυπέρβλητα.
Χρειάζεται λοιπόν αυτή η συνεχής δημιουργική δραστηριότητα του κοινού και αυτό σημαίνει κυρίως για όλους το πάθος για τα κοινά κι αυτό δεν είναι δική μου ανακάλυψη, υπάρχει σ’ εκείνο το καταπληκτικό χορικό της Αντιγόνης, που αρχίζει «πολλά τα δεινά και
ουδέν ανθρώπου δεινότερων τέλη» και όπου ο Σοφοκλής ανάμεσα στα άλλα θαυμαστά χαρακτηριστικά του ανθρώπου, αυτό που ονομάζει «η αστυνόμος οργά”. Αστυνόμος θα πει θεσμιστική και οργά (από το οποίο βγαίνει άλλωστε ο οργασμός) είναι η ακμή του πάθους, δηλαδή οι άνθρωποι αυτοί, που επάνω στην ακμή του πάθους στήσαν πραγματικές πολιτείες, έτσι όπως αυτή, μέσα στην οποία γεννήθηκε ο Σοφοκλής και για την οποία έγραψε τις τραγωδίες του.
ουδέν ανθρώπου δεινότερων τέλη» και όπου ο Σοφοκλής ανάμεσα στα άλλα θαυμαστά χαρακτηριστικά του ανθρώπου, αυτό που ονομάζει «η αστυνόμος οργά”. Αστυνόμος θα πει θεσμιστική και οργά (από το οποίο βγαίνει άλλωστε ο οργασμός) είναι η ακμή του πάθους, δηλαδή οι άνθρωποι αυτοί, που επάνω στην ακμή του πάθους στήσαν πραγματικές πολιτείες, έτσι όπως αυτή, μέσα στην οποία γεννήθηκε ο Σοφοκλής και για την οποία έγραψε τις τραγωδίες του.
Κορνήλιος Καστοριάδης
Τα σχολικά εγχειρίδια
Παιδεία και εκπαίδευση
Ο λόγος για τα σχολικά εγχειρίδια στη Μέση Εκπαίδευση. Για τα οποία εισάγονται ρηξικέλευθες προτάσεις στον περί παιδείας διάλογο που άρχισε πρόσφατα, ανοίγοντας πόρτες και παράθυρα αδιακρίτως σε ενέχοντες και ενεχομένους. Εξ ου και η αισιόδοξη πρόβλεψη της εξάμηνης διάρκειάς του, που θα απολήξει μάλλον στα τέλη του τρέχοντος έτους, εφόσον εξαιρεθούν αυτομάτως οι πασχαλινές διακοπές και οι δύο τουλάχιστον έμπυροι μήνες του θέρους. Οπως κι αν έχει το πράγμα, αν δεν πρόκειται για ανταγωνιστικές φιλοδοξίες διορισμένων πρωταγωνιστών και δευτεραγωνιστών της μεταρρυθμιστικής μας παράστασης, δικαιολογείται ίσως κάποιος νηφάλιος έλεγχος της πρώιμης εξαγγελίας για προβλεπόμενη κατάργηση του ενός, και αποκλειστικού, σχολικού εγχειριδίου κατά μάθημα, τόσο στο Γυμνάσιο όσο και στο Λύκειο, εκτός αν συνυπολογίζεται και το ζεύγος «Νηπιαγωγείο-Δημοτικό». Με αυτούς τους όρους διατυπώνονται οι επόμενες απορίες:
Πρώτη
απορία, ελαφρώς υποψιασμένη: τα περισσότερα
του ενός κατά μάθημα εγχειρίδια θα είναι
μονότροπα ή πολύτροπα, και σε ποιον
βαθμό; Δηλαδή: θα προκηρύσσεται και θα
εποπτεύεται, όπως σήμερα, η συγγραφή
τους από το Υπουργείο Παιδείας και τα
επιτελικά του όργανα; ή θα επιλέγονται
από τα διαθέσιμα ήδη στην ευρύτερη
εκδοτική αγορά; Ειδικότερα: θα πειθαρχούν,
όπως σήμερα, τα διπλά ή πολλαπλά εγχειρίδια
σε προγραμματικές εντολές των αναλυτικών
προγραμμάτων; ή θα έχουν σχετική
τουλάχιστον ελευθερία στις συντακτικές
επιλογές τους από άποψη ύλης, μεθόδου,
ύφους και ήθους; θα είναι ισότιμα; ή θα
διαβαθμίζονται σε απαραίτητα και
προαιρετικά; θα προκρίνονται από κάποια
επιτροπή με επίλεκτα (από ποιόν;) μέλη;
θα έχει η επιτροπή αυτή δικαίωμα και
απόρριψης για προσφορές, που θα κρίνονται
απρόσφορες για το σχολικό περιβάλλον;
Απορία
δεύτερη, ίσως λίγο διεστραμμένη: θα
καταργηθεί ή όχι στο μεταξύ η ισχύουσα
διάκριση εγχειριδίου μαθητή και δασκάλου,
πίσω και κάτω από την οποία λειτουργεί,
για όσους παρακολουθούν εξ επαφής τα
εκπαιδευτικά μας πράγματα, η φάμπρικα
παρασχολικών βοηθημάτων και για τις
δύο πελατείες; Πρόκειται για διπλή
μέθοδο, με την οποία αυτομάτως το ένα
σχολικό εγχειρίδιο διπλασιάζεται και
πολλαπλασιάζεται σήμερα.
Απορία
τρίτη, προφανώς κρίσιμη: η κατάργηση
του ενός κατά μάθημα σχολικού εγχειριδίου
προτείνεται για όλα τα μαθήματα,
θεωρητικών και θετικών επιστημών; μήπως
οι εισηγητές της νεωτερικής πρότασης
έχουν κατά νου περισσότερο, ή προπάντων,
εγχειρίδια μαθημάτων με φορτίο όχι μόνο
γνωστικό αλλά και ιδεολογικό; Οπως
συμβαίνει εξ ορισμού με τα κείμενα και
τα αντικείμενα των ανθρωπιστικών
σπουδών, εκείνα προπάντων που ορίζουν
την περιοχή της αρχαιογνωσίας και της
αρχαιογλωσσίας αφενός, της νεογνωσίας
και νεογλωσσίας αφετέρου, στον ευρύτερο
μάλιστα κύκλο της ιστορίας και των
ιστορικών τους συμφραζομένων; Θα
εφαρμοστεί στα κρίσιμα αυτά κεφάλαια
η αρχή της πολυφωνίας ή της μονοφωνίας;
Απορία τέταρτη, πιθανόν απροσδόκητη: προκειμένου να ισχύσει και να ευοδωθεί το νεωτερικό σύστημα του διπλού ή και πολλαπλού σχολικού βιβλίου (το οποίο βέβαια συνεπάγεται αύξηση του κονδυλίου κρατικών δαπανών για την παιδεία) θα αντιγραφεί το αμφισβητούμενο ακόμη πανεπιστημιακό μοντέλο που εισηγήθηκε το νομοσχέδιο της Γιαννάκου; Οπου, αν είμαι καλά πληροφορημένος, ο φοιτητής επιλέγει ο ίδιος (θεωρητικά τουλάχιστον) από ένα κατάλογο δοτής βιβλιογραφίας εκείνο που του αρμόζει καλύτερα; Γενικότερα: με τίνων κριτήρια θα επιλέγονται και θα προσφέρονται στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο τα διπλά ή πολλαπλά ανά μάθημα σχολικά εγχειρίδια;
Απορία τέταρτη, πιθανόν απροσδόκητη: προκειμένου να ισχύσει και να ευοδωθεί το νεωτερικό σύστημα του διπλού ή και πολλαπλού σχολικού βιβλίου (το οποίο βέβαια συνεπάγεται αύξηση του κονδυλίου κρατικών δαπανών για την παιδεία) θα αντιγραφεί το αμφισβητούμενο ακόμη πανεπιστημιακό μοντέλο που εισηγήθηκε το νομοσχέδιο της Γιαννάκου; Οπου, αν είμαι καλά πληροφορημένος, ο φοιτητής επιλέγει ο ίδιος (θεωρητικά τουλάχιστον) από ένα κατάλογο δοτής βιβλιογραφίας εκείνο που του αρμόζει καλύτερα; Γενικότερα: με τίνων κριτήρια θα επιλέγονται και θα προσφέρονται στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο τα διπλά ή πολλαπλά ανά μάθημα σχολικά εγχειρίδια;
Απορία
πέμπτη, προς το παρόν τελευταία: θα
ζητηθεί επισήμως για τη σύνταξη των
νεωτερικών εγχειριδίων η συνδρομή και
πανεπιστημιακών δασκάλων; θα επιδιωχθεί
στην προκειμένη περίπτωση έμπρακτος
διάλογος πανεπιστημιακής παιδείας και
σχολικής εκπαίδευσης, προκειμένου να
διαρραγούν τα υφιστάμενα σήμερα
στεγανά μεταξύ τους; Θα ληφθούν υπόψη
και θα δοκιμαστούν κάποιες, σπάνιες
έστω, εξαιρέσεις, στις οποίες πιστεύω
πως ανήκει και το συστηματικό πρόγραμμα
«Αρχαιογνωσίας και Αρχαιογλωσσίας στη
Μέση Εκπαίδευση», όπου εκπονήθηκαν ήδη
επτά πειραματικά εγχειρίδια;
Οι
προηγούμενες ενδεικτικές απορίες δεν
προκαταβάλλονται, για να υπονομεύσουν
την, καλή σίγουρα, ιδέα για κατάργηση
ανά μάθημα του ενός εγχειριδίου και στη
Μέση Εκπαίδευση. Ο απορητικός ωστόσο
λόγος σκοπεύει να θέσει κάποια, προηγούμενα
της όποιας εφαρμογής, ερωτήματα, τα
οποία, αν δεν διατυπωθούν και απαντηθούν
εγκαίρως και επαρκώς, η εξαγγελία και
του νέου αυτού ριζοσπαστικού μέτρου θα
αποδειχθεί μάλλον προεκλογικό
πυροτέχνημα.
Δ. Μαρωνίτης , Το Βήμα 22/03/2009
Η πειθώ στον πολιτικό λόγο
Η
πειθώ
στον πολιτικό λόγο
Ομιλία
Αλέξη Τσίπρα, Λευκός Πύργος 13.09.2013
Ο
ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο
χαίρονται. Τον πρώτο χρόνο! Ο κ. Σαμαράς,
λοιπόν, και η κυβέρνησή του τον έκλεισαν
το χρόνο τους. Κάπου εδώ τελειώνουν τα
ψέματα, τελειώνει η κοροϊδία. Έκλεψαν
μισθούς, έκλεψαν συντάξεις, έκλεψαν
δουλειές, έκλεψαν δικαιώματα, έκλεψαν
ακόμα και το οξυγόνο της δημοκρατίας.
Και, ταυτόχρονα, έκαναν το ψέμα σύμμαχο,
μέσο και όπλο τους.
Ως
εδώ, όμως, η Ελλάδα δεν αντέχει άλλο. Δεν
αντέχουμε άλλο πλεόνασμα ψεύδους,
υποκρισίας, κυνισμού και αναλγησίας.
Έφτασε η ώρα της μεγάλης ανατροπής
!Κανείς πια δεν θα πιστέψει τα παραμύθια
της Χαλιμάς. Ούτε οι δικοί τους άνθρωποι
τους πιστεύουν πια. Γιατί όλοι τώρα
ξέρουν ότι το μόνο σχέδιο του κυρίου
Σαμαρά είναι η υποταγή στους
δανειστές.......Απευθυνόμαστε, ενόψει της
ΔΕΘ, σε σας, γιατί πιστεύουμε βαθιά, ότι
η δική σας δύναμη είναι η πηγή της δικής
μας.
Συχνά
μας κατηγορούν οι επαγγελματίες της
εξουσίας ότι είμαστε κόμμα απείθαρχο,
ανυπάκουο, ασεβές που σπάει τους κανόνες
του πολιτικού savoir vivre και δεν διστάζει
να δώσει πολιτικές μάχες στο πεζοδρόμιο.
Ας
το παραδεχτούμε: Εμείς δεν είμαστε για
να πειθαρχούμε σε μνημόνια και έξωθεν
εντολές. Για να υπακούμε στους υπαλλήλους
των δανειστών. Για να ακολουθούμε το
savoir vivre, εκείνο που σκεπάζει με τον μανδύα
του τα μεγαλύτερα σκάνδαλα. Για να
παρακολουθούμε από την τηλεόραση τους
αγώνες του λαού. Δεν πιστεύουμε ούτε
μας συγκινεί η εξουσία για την εξουσία.
Εμείς είμαστε κόμμα εξουσίας, μόνο όταν
ο λαός είναι σε θέση να διεκδικήσει την
εξουσία. Ώριμο τέκνο της ανάγκης και
της οργής του λαού μας, όπως λέει κι ο
Βάρναλης.
Και
είμαστε έτσι γιατί ερχόμαστε από μακριά,
με πολλή και συχνά πικρή πείρα, πολλούς
αγώνες, πολλές θυσίες στις ηθικές και
πολιτικές μας αποσκευές. Έχουμε ρίζες
που πηγαίνουν πολύ βαθιά στην ιστορία
του λαού μας....Την προηγούμενη βδομάδα
στη πόλη σας, στα εγκαίνια της ΔΕΘ, ο
πρωθυπουργός στην ομιλία του επανέλαβε
136 φορές την πιο αγαπημένη του λέξη: Το
ΘΑ. Ούτε μια, ούτε δύο, ούτε δέκα ούτε
είκοσι. 136! Ίσως πρέπει να σκεφτείτε να
μετονομάσετε τη ΔΕΘ, σε ΔΕ- ΘΑ προς τιμήν
του.
Σήμερα,
όμως, δεν ήρθα εδώ για να αντιπαραθέσω
τα δικά μας ΘΑ στα ΘΑ του κ. Σαμαρά και
των εταίρων του εντός και εκτός Ελλάδας.
Εξάλλου, ξέρω καλά ότι αυτοί που κυβερνούν,
είναι ασυναγώνιστοι στο σπορ της
δημαγωγίας, της παραπλάνησης και των
υποσχέσεων χωρίς αντίκρισμα....Και
επιτρέψτε μου να προσθέσω και κάτι ακόμα
στο συμβόλαιό μας. Έναν ηθικό όρο, αυτή
τη φορά. Γιατί είναι θέμα δικαιοσύνης,
θέμα δημοκρατίας, αλλά και θέμα ηθικής.
Δεσμευόμαστε να βάλουμε τέλος στην
ασυλία όσων οδήγησαν εκατομμύρια Έλληνες
στη σημερινή κατάσταση. Θα κάνουμε ό,τι
περνάει από το χέρι μας, δημοκρατικά
και με βάση το Σύνταγμα και τους νόμους,
ώστε να εξακριβωθούν οι ευθύνες για τα
ύποπτα παιγνίδια με τις στατιστικές,
για τα υπόγεια φλερτ με το ΔΝΤ, για τις
κατά καιρούς δηλώσεις και κινήσεις που
καταρράκωσαν την όποια αξιοπιστία της
ελληνικής οικονομίας, για τις
ιδιωτικοποιήσεις μεταξύ φίλων, για τα
σκάνδαλα και τις λίστες, για τα μνημόνια
που σακάτεψαν τον τόπο.
Και
προσέξτε: Εμείς δεν μιλάμε για εκδίκηση,
μιλάμε για δικαιοσύνη. Το περί δικαίου
αίσθημα του λαού πρέπει να ικανοποιηθεί,
γιατί διαφορετικά θα χτίζουμε πάνω στην
άμμο. Και θα ικανοποιηθεί. Όσοι ακόμα
και σήμερα κρύβονται πίσω από το πέπλο
της σιωπής που επιβάλει το μιντιακό
σύστημα της διαπλοκής και της μνημονιακής
συνευθύνης, ας μην κοιμούνται ήσυχοι.
Θα τους ξεσκεπάσουμε. Όσοι κερδοσκοπούν
απομυζώντας το δημόσιο πλούτο και εις
βάρος του δημόσιου συμφέροντος, θα
αποκαλυφθούν και θα λογοδοτήσουν στη
δικαιοσύνη και στους θεσμούς της
ελληνικής δημοκρατίας.
Η ομιλία του Αλέξη Τσίπρα στη Βουλή, 11 Ιουλίου 2015
Κυρίες
και κύριοι Βουλευτές,
Είναι
μια κρίσιμη στιγμή και θα μου επιτρέψετε,
ίσως, και έναν προσωπικό τόνο στη σημερινή
μου παρέμβαση.
Από
την πρώτη στιγμή που βρέθηκα στη θέση
του Πρωθυπουργού, ίσως στις κρισιμότερες
μέρες της μεταπολιτευτικής ιστορίας
του τόπου, κινήθηκα με μοναδικό γνώμονα
τη συνείδησή μου, προκειμένου να
διεκδικήσω με όλες μου τις δυνάμεις το
δίκιο του λαού μας, αλλά και να προασπίσω
τα εθνικά μας συμφέροντα.
Έξι
σχεδόν μήνες τώρα σ’ αυτήν την κατεύθυνση
έχω πράξει ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατό
σε δύσκολες συνθήκες, πολλές φορές σε
συνθήκες απειλών και εκβιασμών. Όμως,
νομίζω ότι αυτό κανείς δεν μπορεί να το
αμφισβητήσει ούτε πολιτικά φίλοι, ούτε
εχθροί, ότι σε αυτές τις συνθήκες και
στις δύσκολες στιγμές ανέλαβα ρίσκα,
δεν το έβαλα κάτω, δεν λογάριασα το
προσωπικό πολιτικό κόστος, δεν συμφιλιώθηκα
με την ιδέα των εύκολων συμβιβασμών,
προκειμένου να εξασφαλίσω την εύκολη
παραμονή μου στην εξουσία.
Πολλοί
θα πουν, ίσως, ότι έφθασα μέχρι εκεί που
κανείς δεν είχε φανταστεί ότι θα μπορούσε
να φτάσει ένας Πρωθυπουργός. Και όλα
αυτά πάντοτε προσπαθώντας να μιλώ τη
γλώσσα της αλήθειας, έτσι όπως εγώ την
καταλάβαινα και την καταλαβαίνω, και
με μοναδική δύναμη σ’ αυτή τη δύσκολη
αναμέτρηση την απλόχερη, ομολογώ, στήριξη
της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού.
Σήμερα
θέλω ενώπιόν σας να μιλήσω αυτή τη
γλώσσα, τη γλώσσα της αλήθειας, έτσι
όπως εγώ τουλάχιστον την κατανοώ και ο
καθένας και η καθεμιά και κυρίως ο
ελληνικός λαός που παρακολουθεί να
κρίνει με νηφαλιότητα και
ψυχραιμία......Φτάνουμε, λοιπόν, ελπίζω
στο τέλος μιας πολύ σκληρής μάχης που
σημάδεψε ήδη τη μεταπολιτευτική ιστορία
του τόπου. Διαπραγματευτήκαμε σκληρά
για την Ελλάδα αλλά και για να αλλάξει
πορεία η Ευρώπη. Αυτό σήμερα με βάση
τους συσχετισμούς μπορεί να μην φαίνεται
εφικτό και οφείλουμε να το παραδεχθούμε.
Ωστόσο, είμαι βέβαιος πως αργά ή γρήγορα
αυτός ο σπόρος δημοκρατίας και αξιοπρέπειας
που ρίξαμε θα φέρει καρπούς και σε άλλους
λαούς στην Ευρώπη.
Φέραμε
το αίτημα για τον άμεσο τερματισμό της
λιτότητας στο επίκεντρο του δημόσιου
διαλόγου σε όλη την Ευρώπη και σε όλον
τον κόσμο. Διαπραγματευτήκαμε για να
γίνει πράξη αυτό που ονομάσαμε «διπλός
σεβασμός», δηλαδή ο σεβασμός από τη μια
μεριά στους κανόνες που διέπουν την
Ευρωπαϊκή Ένωση και από την άλλη μεριά
ο σεβασμός στη λαϊκή κυριαρχία, στη
δημοκρατία.....Τώρα έχουμε χρέος εθνικό
να κρατήσουμε ζωντανό τον λαό μας να
συνεχίσει να παλεύει με περηφάνια για
το δίκιο του και να συνεχίσει να αγωνίζεται
με πείσμα για προκοπή και ευημερία. Με
βάση αυτό το εθνικό χρέος καλούμαστε
να πάρουμε δύσκολες αποφάσεις. Είμαι
βέβαιος ότι θα σταθούμε στο ύψος της
ευθύνης και θα τα καταφέρουμε. Είμαι
βέβαιος ότι το πείσμα, το πάθος αυτού
του λαού για ζωή, για αξιοπρέπεια θα
είναι οδηγός μας και τις επόμενες μέρες,
τα επόμενα χρόνια.
Θα
τα καταφέρουμε! Θα καταφέρουμε όχι μόνο
να μείνουμε στην Ευρώπη, αλλά να ζήσουμε
ως ισότιμος εταίρος με αξιοπρέπεια και
υπερηφάνεια, διεκδικώντας το δίκιο μας
στην Ευρώπη, ανοίγοντας δρόμους και για
τους υπόλοιπους λαούς της Ευρώπης.
Η πειθώ στον επιστημονική λόγο
«Ναι» ή «όχι» στην ευθανασία
Οι
ελληνικοί νόμοι και οι απόψεις των
νομικών, των επιστημόνων και της
Εκκλησίας, Το Βήμα, 03/12/2000
Ποιος
μπορεί να σταθεί ανάμεσα στη ζωή και
τον θάνατο ενός άλλου ανθρώπου και να
αποφασίσει, χωρίς να χωριστεί ο ίδιος
στα δύο, προς τα πού θα κλίνει η ζυγαριά;
Η απόφαση της Ολλανδίας να νομιμοποιήσει
υπό αυστηρές προϋποθέσεις την
ευθανασία δίχασε την παγκόσμια κοινή
γνώμη. Κανένα άλλο θέμα δεν έχει αγγίξει
τόσο τον πυρήνα της ηθικής, της φιλοσοφικής
και της βιολογικής ύπαρξης του ατόμου
όσο η «διαχείριση» του θανάτου ενός
ανιάτως πάσχοντα, ο οποίος περνά τις
τελευταίες ημέρες της ζωής του βουτηγμένος
στον πόνο και την απόγνωση. Πολλά
επιχειρήματα υπέρ και κατά της ευθανασίας
διατυπώθηκαν τις τελευταίες ημέρες. Η
συζήτηση όμως που φούντωσε για μια ακόμη
φορά δεν πρόκειται να κλείσει εύκολα,
αφού στην ουσία παλεύουν δύο δικαιώματα:
Το δικαίωμα στη ζωή και το δικαίωμα στον
θάνατο.
Οι
υποστηρικτές του νόμου στην Ολλανδία,
στους οποίους περιλαμβάνονται και
πολλοί γιατροί, πιστεύουν ότι προάγει
τα δικαιώματα των ασθενών και φέρνει
στο φως μια πρακτική που εφαρμοζόταν
επί μακρόν. Οι πολέμιοι θυμήθηκαν τους
νόμους της φασιστικής Γερμανίας, «η
ζωή σας δεν είναι πια ασφαλής στην
Ολλανδία» προειδοποίησαν, ανασύροντας
όλη τη λίστα με τα επιχειρήματα κατά
της ευθανασίας. Δεν είναι μόνο η Ολλανδία
που έδειχνε ανοχή στην ευθανασία. Ακόμη
και σε χώρες όπως η δική μας, στις οποίες
το δίκαιο καταδικάζει την αφαίρεση της
ζωής άλλου ανθρώπου έστω και από οίκτο,
έστω και αν αυτός το ζητούσε επίμονα,
υπάρχει κανείς που να μην έχει γνωρίσει
στο στενό ή στο ευρύτερο οικογενειακό
ή στο φιλικό περιβάλλον του ανθρώπους
που αναγκάστηκαν να βρεθούν αντιμέτωποι
με το δίλημμα αυτό και να πάρουν αποφάσεις
που τους βάρυναν την ψυχή;
Στην
Ελλάδα ο νόμος είναι εξαιρετικά σαφής
σε ό,τι αφορά το θέμα της ευθανασίας.
Στο άρθρο 303 του Ποινικού Κώδικα
προβλέπεται ότι «όποιος αποφάσισε και
εκτέλεσε ανθρωποκτονία ύστερα από
σπουδαία και επίμονη απαίτηση του
θύματος και από οίκτο για αυτόν που
έπασχε από ανίατη ασθένεια τιμωρείται
με φυλάκιση». Αναγνωρίζεται δηλαδή η
ύπαρξη ελαφρυντικού, το οποίο λαμβάνεται
υπόψη στην επιμέτρηση της ποινής.
«Στη
χώρα μας οι οικογενειακοί δεσμοί είναι
πολύ ισχυροί, οι οικογένειες φροντίζουν
τους ασθενείς τους. Επίσης δεν έχουν
γίνει ιδιαίτερα αισθητές ομάδες πίεσης
υπέρ της νομιμοποίησης της ευθανασίας.
Αν κάτι αλλάξει στον νόμο είναι ότι θα
μπορούσε να γίνει διάκριση ανάμεσα σε
δύο περιπτώσεις:Στις περιπτώσεις
παράλειψης παροχής βοήθειας για
μακρότερη επιβίωση σε εκείνον που
οδηγείται στον θάνατο και δεν θέλει
την παράταση της ζωής του και στις άλλες
όπου γίνεται ενεργητική επέμβαση στην
ευθανασία. Οι πρώτες θα μπορούσαν να
αντιμετωπίζονται ελαφρότερα»,
επισημαίνει ο καθηγητής Ποινικού
Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης κ.Ν.Παρασκευόπουλος.
*
Τα υπέρ και τα κατά
Υπέρ
της ευθανασίας, αλλά μόνο στην περίπτωση
που έχει διαπιστωθεί ο εγκεφαλικός
θάνατος του ασθενούς, τάσσεται ο πρόεδρος
του Ιατρικού Συλλόγου Αθήνας και
διευθυντής της Μονάδας Εντατικής
Θεραπείας του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών
κ.Κων.Οικονόμου.
«Θεωρώ
ότι η μόνη περίπτωση που μπορεί κανείς
να προβεί σε πράξη ευθανασίας είναι
μόνον αυτή του επιβεβαιωμένου εγκεφαλικού
θανάτου. Υπάρχουν αντικειμενικοί όροι
που ο εγκεφαλικός θάνατος σήμερα
διαπιστώνεται και κλινικά και
εργαστηριακά. Σε όλες τις άλλες
περιπτώσεις έχω τη γνώμη ότι η επιστήμη
έχει προοδεύσει τόσο πολύ ούτως ώστε
και τον πόνο να μπορεί να αντιμετωπίσει
και συνθήκες αξιοπρεπούς διαβιώσεως,ακόμη
και σε ανθρώπους τελικών σταδίων,να
μπορεί να παρέχει με την παρηγορητική
ιατρική. Ολα αυτά και η απαίτηση ενός
αρρώστου να υποστεί την ευθανασία
στηρίζεται υποτίθεται στην ελεύθερη
και ανεπηρέαστη βούλησή του. Πόσο όμως
ελεύθερη και ανεπηρέαστη βούληση μπορεί
να έχει ένας άνθρωπος ο οποίος βρίσκεται
υπό το κράτος του πόνου,του άγχους,του
επικειμένου θανάτου;»
Εναντίον
της νομιμοποίησης, αλλά υπέρ της
ευθανασίας υπό προϋποθέσεις τάσσεται
ο κ. Ν.Φίλιας, διευθυντής της Μονάδας
Εντατικής Θεραπείας του Νοσοκομείου
«Αγιος Σάββας».«Είμαι εξαρχής εναντίον
της νομιμοποίησης. Είναι κάτι που το
έχω πει πολλές φορές. Πιστεύω όμως ότι
πρέπει να γίνεται η ευθανασία, ότι
υπάρχουν στιγμές που πρέπει να παίρνει
θέση θεσμοθετημένη, κατά κάποιον τρόπο,
μία ιατρική ομάδα. Επίσης, πρέπει να
υπάρχει ευέλικτη αντιμετώπιση από το
δικαστικό σώμα. Από την άλλη ούτε ο
ασθενής ο ίδιος ούτε ο συγγενής είναι
εις θέση, πολλές φορές, να ζητήσουν ή
να απαιτήσουν κάτι τέτοιο. Υπάρχουν
ασθενείς που πέφτουν σε κατάθλιψη,
ζητούν να τερματιστεί η ζωή τους και
όταν ξεκινάνε μια θεραπεία αντικαταθλιπτική,
αλλάζουν γνώμη. Δεν λέω ότι ο γιατρός
είναι αυτός που θα αποφασίζει για τα
πάντα. Απλώς έχει τις προϋποθέσεις για
να αποφασίσει. Αυτές όταν δεν υπάρχει
νόημα, αυτό που λέγεται θεραπεία χωρίς
ελπίδα».
*
Τι δέχεται η Ορθοδοξία
Η
Εκκλησία δεν μπορεί παρά να αντιτίθεται
σε οποιαδήποτε μέθοδο ευθανασίας. «Η
ζωή δεν ταυτίζεται απόλυτα με την
βιολογική ύπαρξη του ανθρώπου, ούτε ο
θάνατος είναι το τέλος της ζωής»,
παρατηρεί ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου
κ. Ιερόθεος. «Ο θάνατος είναι ένα
απλό συμβάν για τη μετάβαση του προσώπου
σε έναν άλλο τρόπο προσωπικής ύπαρξης.
Η ζωή δεν ανήκει στον άνθρωπο αλλα
στον Θεό, γι' αυτό και δεν μπορεί να
παρεμβαίνει κανείς σε κάτι που δεν το
προσδιόρισε. Ο πόνος είναι ευεργετικός
στη ζωή του ανθρώπου γιατί, εκτός των
άλλων, αναπτύσσει και ισχυρούς δεσμούς
αγάπης μεταξύ των ανθρώπων. Επομένως
η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν δέχεται τη
λεγόμενη ευθανασία. Το ότι με νομοθετική
κάλυψη γίνεται προσπάθεια στον ευρωπαϊκό
χώρο να αντιμετωπισθούν τέτοια σοβαρά
ζητήματα, τα οποία απασχόλησαν αιώνες
τη φιλοσοφική και θεολογική σκέψη, όπως
η ζωή,ο θάνατος, ο πόνος, η αγάπη μεταξύ
των ανθρώπων για χάρη μάλιστα μιας
χρησιμοθηρίας,ευζωίας και οικονομικών
σκοπιμοτήτων, δεν είναι από τις καλές
στιγμές των Ευρωπαίων. Και εμείς δεν
έχουμε ανάγκη να τους μιμηθούμε, γιατί
αυτή η πρακτική είναι ξένη προς την
αρχοντική μας παράδοση, η οποία
αντιμετωπίζει τέτοιου είδους θέματα
πιο ανθρώπινα και σε υπαρξιακό όσο
και σε κοινωνικό επίπεδο».
ΑΓΩΓΕΣ Οι γάμοι μεταξύ ομοφυλοφίλων
ΑΓΩΓΕΣ Οι γάμοι μεταξύ ομοφυλοφίλων
Το
PACS δεν καλύπτει την απόκτηση παιδιών
(μέσω τεκνοποίησης ή υιοθεσίας) των
ζευγαριών που συμβιώνουν, κυρίως για
να αποφευχθεί η περίπτωση των ομοφυλόφιλων
γονέων. Η Ολλανδία όμως έχει ήδη ψηφίσει
νόμο που επιτρέπει τον γάμο και την
υιοθεσία παιδιών από ομοφυλόφιλα
ζευγάρια. Ο νόμος αυτός αναμένεται ότι
θα τεθεί σε εφαρμογή τον Ιανουάριο. Και
αν η Ολλανδία έχει πάει ένα βήμα μακρύτερα
επιτρέποντας στα ομοφυλόφιλα ζευγάρια
να αποκτήσουν παιδιά, σε πολλές χώρες
γίνονται κινήσεις για την οικονομική
τουλάχιστον αναγνώριση των ζευγαριών
αυτών. Στη Νορβηγία και στη Σουηδία οι
ομοφυλόφιλοι μπορούν να δηλώσουν στις
αρχές ότι συμβιώνουν για να απολαύσουν
ορισμένα από τα δικαιώματα των παντρεμένων
ενώ πριν από έναν μήνα ακολούθησε και
η γερμανική Κάτω Βουλή εγκρίνοντας
σχετικό νομοσχέδιο, το οποίο όμως
αναμένεται ότι θα αντιμετωπίσει σθεναρή
αντίσταση στην Ανω Βουλή σε λίγες
εβδομάδες.
Το
Βερμόντ είναι η πρώτη αμερικανική
πολιτεία που ενέκρινε τέτοιον νόμο,
συμμορφούμενη όμως με δικαστική απόφαση
και όχι υποκύπτοντας στην πίεση της
κοινής γνώμης. Τρία ομοφυλόφιλα ζευγάρια
(δύο γυναικεία και ένα αντρικό) πήγαν
πέρυσι τις αρχές του Βερμόντ στα
δικαστήρια με την κατηγορία ότι τους
στερούσαν 300 πολιτειακά και 1.000
ομοσπονδιακά δικαιώματα λόγω του ότι
δεν ήταν παντρεμένα. Και επειδή στις
ΗΠΑ πολλά ζητήματα λύνονται δικαστικώς,
όπως φάνηκε και από τις εκλογές, αρκετές
πολιτείες έσπευσαν να ψηφίσουν νόμο
που δεν αναγνωρίζει τα ζευγάρια του
ιδίου φύλου από τον φόβο μήπως υπάρξουν
μιμητές της αγωγής του Βερμόντ.
ΚΟΙΝΩΝΙΑ Το δικαίωμα στη συμβίωση
ΚΟΙΝΩΝΙΑ Το δικαίωμα στη συμβίωση
Η
ευθανασία είναι μόνο το τελευταίο από
μια σειρά ζητήματα που εντάσσονται
στις νομοθεσίες των διαφόρων χωρών
νομιμοποιώντας πρωτοποριακές πρακτικές
οι οποίες τείνουν να γίνουν αποδεκτές
από την κοινή γνώμη. Ανάλογη περίπτωση
ήταν στο παρελθόν η άμβλωση και πέρυσι
το PACS που ψηφίστηκε από τη γαλλική
Βουλή. Το PACS είναι ένα συμβόλαιο που
υπογράφουν τα ζευγάρια (ομοφυλόφιλα ή
μη) που συζούν και επιθυμούν να
απολαμβάνουν παρόμοια οικονομικά
δικαιώματα με τους παντρεμένους.
Παρά
το γεγονός ότι οι πολέμιοι του PACS, που
υποστηρίζουν πως το νομοσχέδιο αποτελεί
πλήγμα στην παραδοσιακή οικογένεια,
επικέντρωσαν μεγάλο μέρος της κριτικής
τους στη νομιμοποίηση των ομοφυλόφιλων
ζευγαριών, το πρωτοποριακό στοιχείο
του PACS είναι ότι καλύπτει πρωτίστως τα
δικαιώματα των ετεροφυλόφιλων ζευγαριών
που συμβιώνουν. Τα ζευγάρια αυτά
αυξάνονται αριθμητικά στις σύγχρονες
κοινωνίες αλλά, εν αντιθέσει προς τους
ομοφυλοφίλους, δεν είναι οργανωμένα
σε οργανώσεις ακτιβιστών.
Γι'
αυτό, ενώ σε πολλές χώρες γίνεται έντονη
δημόσια συζήτηση για τα δικαιώματα των
ομοφυλόφιλων ζευγαριών, τα δικαιώματα
των ετεροφυλόφιλων που συζούν περνούν
σε δεύτερη μοίρα. Παράδειγμα, η Ελλάδα
όπου το ζήτημα δεν έχει τεθεί ποτέ στο
τραπέζι.
Το
γαλλικό PACS ορίζει ότι δύο άτομα μπορούν
να υπογράψουν ένα συμβόλαιο το οποίο
τους δίνει το δικαίωμα να υποβάλουν
κοινή φορολογική δήλωση, να κληρονομούν
ο ένας τον άλλον, να απολαμβάνουν την
κοινωνική ασφάλιση του συντρόφου τους
κ.ά. «Από τις 15 Νοεμβρίου 1999 ως σήμερα
46.142 άτομα έχουν υπογράψει το PACS» λέει
στο «Βήμα» εκπρόσωπος του γαλλικού
υπουργείου Δικαιοσύνης. Στη Γαλλία
μάλιστα έχει καθιερωθεί στην καθομιλουμένη
ο όρος «pasce» που υποδηλώνει εκείνον που
έχει υπογράψει PACS, σε αντιστοιχία με
τον «παντρεμένο» που υποδηλώνει εκείνον
που έχει τελέσει γάμο.
Το
ενδιαφέρον στοιχείο του PACS είναι ότι
ψηφίστηκε ενώ είχε την υποστήριξη μόνο
του 49% των Γάλλων (ενώ στην Ολλανδία η
ευθανασία έχει την υποστήριξη του 92%).
Σήμερα, έναν χρόνο αργότερα, η νομοθεσία
έχει καταφέρει να αλλάξει τα ήθη της
κοινωνίας: το 70% των Γάλλων δηλώνει υπέρ
του PACS και η τάση είναι αυξητική.
Γιατί δεν αρέσουν τα σχολικά βιβλία
ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΑΡΕΣΟΥΝ ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ
Τα σημερινά σχολικά βιβλία διακρίνονται από στατικότητα και
παθητικότητα. Γι' αυτό και οι μαθητές δεν τα αγαπούν και όταν ακόμη
αυτά έχουν εκδοθεί σύμφωνα με τους τελευταίους κανόνες της εκδοτικής
τέχνης και τεχνικής. Είναι βιβλία που εξωθούν δάσκαλο και μαθητή στην
απομνημόνευση. Οι εξαιρέσεις είναι ελάχιστες.
Από πλευράς περιεχομένου, πάλι, τα περισσότερα είναι φορτωμένα
με άφθονη ύλη. Οι συντάκτες των Αναλυτικών Προγραμμάτων και οι
συγγραφείς νομίζουν ότι το παιδί πρέπει να μάθει όσα περιέχονται στην
επιστημονική βιβλιογραφία.
Στήνει έτσι ο καθένας τους το βιβλίο του ώστε να σε αφήνει με την
εντύπωση ότι θεωρεί όλο τον διδακτικό χρόνο ενός μαθητή ή ενός
σχολείου διδακτικό χρόνο προορισμένο μόνο για το δικό του γνωστικό
αντικείμενο. Μέσα του λειτουργεί, και του υπαγορεύει αυτή τη
συμπεριφορά, ο homo sapiens, που εκφράζεται στο σχολείο με το σοφό
παιδί.
εν έχουν συνειδητοποιήσει οι συγγραφείς ότι ο homo sapiens έχει
περάσει στη δύση της διαδρομής του. Περιθωριοποιήθηκε από τον
αλματώδη πολλαπλασιασμό των γνώσεων, οι οποίες έγιναν τόσο πολλές
ώστε να μην είναι δυνατόν να κατακτηθούν από κανέναν. Γι' αυτό και
σκοπός της εκπαίδευσης δεν πρέπει να είναι τώρα ο σοφός άνθρωπος αλλά
ο δημιουργικός, αυτός που μαθαίνει να μαθαίνει, να δαμάζει τη γνώση και
να τη χρησιμοποιεί για μια νέα και ωφέλιμη δημιουργία. Έτσι, άλλωστε,
οδηγείται και στην ολοκλήρωσή του.
Ο μαθητής και ο δάσκαλος
Συνεπώς οι συγγραφείς των διδακτικών βιβλίων είναι ανάγκη να
προσφέρουν στο παιδί εκείνες από τις γνώσεις που θα το βοηθήσουν να
ελευθερώσει τις «δυνάμει» υπάρχουσες μέσα του μορφωτικές δυναμικές
και να τις καταστήσει «ενεργεία» κατά τον Αριστοτέλη. Μεγαλύτερη
αξία από τις γνώσεις έχει η ικανότητα να αποκτά κανείς τις γνώσεις μέσα
από διαδικασίες οι οποίες προσφέρουν ως αμοιβή όχι τον βαθμό μιας
ψυχρής αξιολόγησης αλλά κάτι πολυτιμότερο και μοναδικό, την
ικανοποίηση της δημιουργίας. Γι' αυτό και ο μαθητής, που μέσα από
τέτοιες διαδικασίες μάθησης μαθαίνει πώς να μαθαίνει, πώς να
δημιουργεί και πώς μέσα από τη δημιουργία του να γεύεται την
ικανοποίηση της προσφοράς, κατακτά τη μία μετά την άλλη τις μορφές
της γνώσης, της σκέψης, του λόγου, της τέχνης· όχι για να γίνει
επιστήμων με τη γνώση, φιλόσοφος με τη σκέψη, λογοτέχνης με τον
λόγο, καλλιτέχνης με την τέχνη, αλλά για να γίνει ελεύθερος,
ολοκληρωμένος, δηλαδή, άνθρωπος· διότι η γνώση, η σκέψη, ο λόγος, η
τέχνη ελευθερώνουν τις δημιουργικές / δραστικές δυναμικές του νέου
ανθρώπου: τον ολοκληρώνουν.
Άλλωστε κίνηση στην κίνηση είναι η ψυχή του παιδιού, κίνηση
στην κίνηση είναι και η σκέψη του, κινητικό οφείλει να είναι και το
διδακτικό του βιβλίο, δυναμική / δραστική / κινητική και η διδακτική
πράξη, και σε αυτήν την κίνηση ο δάσκαλος συγκινήτωρ (κατά το
γεννήτωρ, αυτός που παράγει την κίνηση) και συνδημιουργός. +εν είναι
αυτός που προσφέρει, παρατηρεί ο Gianni Rodari, μια έτοιμη μπουκιά
κάθε μέρα, δεν εξημερώνει φώκιες, δεν δαμάζει νεαρά πουλάρια, δεν
καταναλώνει μαζί με τους μαθητές του αξίες και πολιτισμό αλλά παράγει
μαζί τους γνώση και γνώσεις, στοχασμό, λόγο και τέχνη, αξίες και
πολιτισμό.
Το καταναλωτικό πρότυπο
Το σημερινό βιβλίο, όμως, είναι καταναλωτικό και παρασύρει
στην κατανάλωση των γνώσεων μαθητή και δάσκαλο. Καταναλωτικό
είναι και το σημερινό σχολείο. Αντιγράφει τη σημερινή καταναλωτική
στο έπακρο κοινωνία μας. Αλλά ένα βιβλίο καταναλωτικό είναι στατικό,
παθητικό, μνημονικό, είναι νεκρό βιβλίο. Όπως στατικό, παθητικό,
μνημονικό, νεκρό, δηλαδή, είναι ένα καταναλωτικό σχολείο, και το να
προσποιείται ότι είναι ζωντανό δεν το γλιτώνει από τη σήψη που
συντελείται κάθε μέρα μπροστά στα μάτια μας (Gianni Rodari).
Ζωντανά μπορούν να είναι μόνον τα βιβλία και τα σχολεία που
καλούν τον μαθητή να διοχετεύσει τη ζωτική του ενέργεια σε
δημιουργική δράση. Αυτόν τον «δρώντα άνθρωπο» ζήτησαν, από την
εποχή του Πλάτωνα ακόμη, οι φιλόσοφοι. Αυτόν οραματίστηκαν και
όλες οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις από τις αρχές του αιώνα μας ως
σήμερα. Αυτός αποτελεί, πρέπει να αποτελεί, και το όραμα της
σημερινής μεταρρύθμισης. Και θα ήταν καθαρό αυτό το όραμα αν σε
αυτή τη μεταρρύθμιση ειδικά δεν συγχέονταν μέσα και σκοποί. Αν λ.χ.
οι αξιολογήσεις, οι καταργήσεις επετηρίδων και γενικών εξετάσεων και
λυκείων κλπ. δεν ανάγονταν σε σκοπούς και αν ο σκοπός, που είναι ο
«δρων άνθρωπος» και το δημιουργικό σχολείο, η προσφορά παιδείας
δηλαδή και καλλιέργειας, δεν σκιαζόταν από μια καταιγιστική ως
καταναλωτική προβολή των μέσων. Έτσι η σημερινή μεταρρύθμιση
κινδυνεύει να αποκοπεί από την αλυσίδα και τα οράματα των
μεταρρυθμίσεων του Εκπαιδευτικού +ημοτικισμού.
Και όμως το όραμα παραμένει το ίδιο: ο δημιουργικός άνθρωπος
που περνάει μέσα από το δημιουργικό σχολείο και το δημιουργικό βιβλίο.
Γράφουν στο «Πρακτικό της Επιτροπής» τους οι Α. +ελμούζος, Μ.
Τριανταφυλλίδης, Ζ. Παπαντωνίου, Γρ. Ξενόπουλος, Π. Νιρβάνας και οι
λοιποί που ανέλαβαν να συντάξουν τα νέα σχολικά βιβλία του 1918:
«Τίποτε δεν είναι τόσον ενδιαφέρον και διά μικρούς και διά μεγάλους όσον
ο ζωντανός, ο δρων άνθρωπος. Η δράσις ατόμου ή ατόμων εμψυχώνει το
παν και αυτή κατ' εξοχήν προκαλούσα συγκίνησιν, θαυμασμόν ή
αποστροφήν, προκαλούσα εις μίμησιν ή αποτρέπουσα δύναται κάλλιστα να
πραγματώση την αγωγήν».
Κωμικοτραγικές καταστάσεις
Συνάγεται, λοιπόν, από τα παραπάνω ότι είναι ανάγκη να δούμε με
καινούργια ματιά το διδακτικό βιβλίο. Είναι ανάγκη να ετοιμάζεται έτσι
ώστε να διαλέγεται με το παιδί, να βάζει τον νέο άνθρωπο μπροστά σε
προβλήματα και να κινεί τη σκέψη του και την ψυχή του: να συν-κινεί =
συγκινεί. Αυτό παρεμβαίνει στην εσωτερική ζωή του σχολείου και τη
μετασχηματίζει. Η λεγόμενη / πολυθρύλητη αξιολόγηση έρχεται μετά.
Άλλωστε το δραστικό βιβλίο κλείνει μέσα του, εσωτερικεύει δηλαδή, την
αξιολόγηση. Προσφορά και αξιολόγηση της γνώσης και της δράσης
αποτελούν σώμα και κάθε διαίρεσή τους είναι τεχνητή και επικίνδυνη.
Και οδηγεί σε καταστάσεις κωμικοτραγικές. +ιαβάστε λ.χ. τι περιέχεται
σε σχολικό εγχειρίδιο το οποίο συμβουλεύει τους καθηγητές της
+ευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης πώς να «αξιολογούν» (!) ένα λογοτεχνικό
κείμενο. Γράφει απευθυνόμενο στους μαθητές (1):
Βάλτε ένα Χ στο αντίστοιχο τετραγωνάκι αν νομίζετε ότι το περιεχόμενο
των παρακάτω προτάσεων είναι σωστό ή λανθασμένο (2).
Σ(ΣΤΟ ΛΑΘΟΣ
1. Ο Κωνσταντίνος έπεισε την οικογένειά του να παντρέψουν την Αρετή
στα ξένα με το επιχείρημα ότι έτσι θα επεκταθούν οι εμπορικές
επιχειρήσεις τους.
2. Η Αρετή δε συμμετέχει στο οικογενειακό συμβούλιο επειδή είναι μικρή
στην ηλικία.
3. Η Αρετή χαίρεται που βλέπει ξαφνικά μπροστά της τον Κωνσταντή.
Τα σχόλια δικά σας. +υο λόγια μόνον: +ιαπράττουμε, υποστηρίζει
ο Gustave Lanson, παιδαγωγικό σφάλμα που παραμορφώνει τη
διδασκαλία της λογοτεχνίας και όχι μόνον με τέτοιες αξιολογήσεις. Το
έργο διαιωνίζεται με την ανάγνωση που είναι μια ενέργεια συγχρόνως
ατομική και κοινωνική. Είναι σφάλμα δηλαδή να εκλαμβάνουν οι
μαθητές την τέχνη που είναι η λογοτεχνία ως συνηθισμένη ύλη του
αναλυτικού προγράμματος που πρέπει να τη διατρέξουν επιφανειακά, για
να μην αποτύχουν στις εξετάσεις· με τον κίνδυνο, προσθέτει ο Lanson,
όπως και για όλα τα υπόλοιπα, όχι μόνον να μην την ξανασκεφθούν σε
όλη τους τη ζωή αλλά να την αηδιάσουν για όλη τους τη ζωή (3).
Ακούει κανείς;
Σημειώσεις.
(1). Αξιολόγηση των μαθητών της Α' Λυκείου στα φιλολογικά μαθήματα,
ΟΕ+Β, Αθήνα 1997.
(2). Το κείμενο που «αξιολογείται» με αυτόν τον βάναυσο τρόπο είναι η
γνωστή παραλογή «Του Νεκρού Αδελφού» («Μάνα με τους εννιά σου
γιους και με τη μια σου κόρη...»).
(3). Clement Moisan, Η λογοτεχνική ιστορία, μετάφραση Αριστέα
Παρίση, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1992, σ. 99.
Χρίστος Λ. Τσολάκης, από τον ημερήσιο τύπο. (Το βήμα 18/10/1998)
Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας
δόθηκε (160 – 180 λέξεις)
Μονάδες 25
Β1. «Γι' αυτό και σκοπός της εκπαίδευσης δεν πρέπει να είναι τώρα ο
σοφός άνθρωπος αλλά ο δημιουργικός, αυτός που μαθαίνει να μαθαίνει,
να δαμάζει τη γνώση και να τη χρησιμοποιεί για μια νέα και ωφέλιμη
δημιουργία». Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 80 – 100 λέξεων το
περιεχόμενο της παραπάνω περιόδου.
Μονάδες 10
Β2. α) Να καταγράψετε διαγραμματικά το συλλογισμό του
αποσπάσματος « εν έχουν συνειδητοποιήσει οι συγγραφείς ότι ο homo
sapiens έχει περάσει στη δύση της διαδρομής του. Περιθωριοποιήθηκε από
τον αλματώδη πολλαπλασιασμό των γνώσεων, οι οποίες έγιναν τόσο
πολλές ώστε να μην είναι δυνατόν να κατακτηθούν από κανέναν»,
ξεκινώντας με πρώτη προκείμενη την πρόταση: «Ο homo sapiens οφείλει
εξ ορισμού να κατακτά όλες τις δυνατές γνώσεις». (Μονάδες 3)
β) Να δηλώσετε το είδος του παραπάνω συλλογισμού με κριτήριο τη
συλλογιστική πορεία που ακολουθείται. (Μονάδες 2)
γ) Να κρίνετε την ορθότητα του συλλογισμού και να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας. (Μονάδες 3)
Μονάδες 8
Β3. Να εντοπίσετε τρία χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου στο
κείμενο και να παραθέσετε από ένα παράδειγμα.
Μονάδες 3
Β4. Να αναφέρετε τον τρόπο ανάπτυξης της έβδομης παραγράφου (Το
σημερινό βιβλίο, όμως, είναι καταναλωτικό […] μπροστά στα μάτια
μας»).
Μονάδες 4
Β5. α) Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω
λέξεις του κειμένου: θεωρεί, συνειδητοποιήσει, αλματώδη,
συγχέονταν, διαλέγεται. (Μονάδες 5)
β) Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω
λέξεις του κειμένου: άφθονη, ωφέλιμη, βοηθήσουν, εσωτερικεύει,
συνηθισμένη. (Μονάδες 5)
Μονάδες 10
Γ. Να γράψετε ένα άρθρο για τη σχολική εφημερίδα στο οποίο να
προτείνετε πιθανούς τρόπους βελτίωσης των σχολικών βιβλίων, ώστε να
αρέσουν στους μαθητές. (500 – 600 λέξεις)
Μονάδες 40
Τα σημερινά σχολικά βιβλία διακρίνονται από στατικότητα και
παθητικότητα. Γι' αυτό και οι μαθητές δεν τα αγαπούν και όταν ακόμη
αυτά έχουν εκδοθεί σύμφωνα με τους τελευταίους κανόνες της εκδοτικής
τέχνης και τεχνικής. Είναι βιβλία που εξωθούν δάσκαλο και μαθητή στην
απομνημόνευση. Οι εξαιρέσεις είναι ελάχιστες.
Από πλευράς περιεχομένου, πάλι, τα περισσότερα είναι φορτωμένα
με άφθονη ύλη. Οι συντάκτες των Αναλυτικών Προγραμμάτων και οι
συγγραφείς νομίζουν ότι το παιδί πρέπει να μάθει όσα περιέχονται στην
επιστημονική βιβλιογραφία.
Στήνει έτσι ο καθένας τους το βιβλίο του ώστε να σε αφήνει με την
εντύπωση ότι θεωρεί όλο τον διδακτικό χρόνο ενός μαθητή ή ενός
σχολείου διδακτικό χρόνο προορισμένο μόνο για το δικό του γνωστικό
αντικείμενο. Μέσα του λειτουργεί, και του υπαγορεύει αυτή τη
συμπεριφορά, ο homo sapiens, που εκφράζεται στο σχολείο με το σοφό
παιδί.
εν έχουν συνειδητοποιήσει οι συγγραφείς ότι ο homo sapiens έχει
περάσει στη δύση της διαδρομής του. Περιθωριοποιήθηκε από τον
αλματώδη πολλαπλασιασμό των γνώσεων, οι οποίες έγιναν τόσο πολλές
ώστε να μην είναι δυνατόν να κατακτηθούν από κανέναν. Γι' αυτό και
σκοπός της εκπαίδευσης δεν πρέπει να είναι τώρα ο σοφός άνθρωπος αλλά
ο δημιουργικός, αυτός που μαθαίνει να μαθαίνει, να δαμάζει τη γνώση και
να τη χρησιμοποιεί για μια νέα και ωφέλιμη δημιουργία. Έτσι, άλλωστε,
οδηγείται και στην ολοκλήρωσή του.
Ο μαθητής και ο δάσκαλος
Συνεπώς οι συγγραφείς των διδακτικών βιβλίων είναι ανάγκη να
προσφέρουν στο παιδί εκείνες από τις γνώσεις που θα το βοηθήσουν να
ελευθερώσει τις «δυνάμει» υπάρχουσες μέσα του μορφωτικές δυναμικές
και να τις καταστήσει «ενεργεία» κατά τον Αριστοτέλη. Μεγαλύτερη
αξία από τις γνώσεις έχει η ικανότητα να αποκτά κανείς τις γνώσεις μέσα
από διαδικασίες οι οποίες προσφέρουν ως αμοιβή όχι τον βαθμό μιας
ψυχρής αξιολόγησης αλλά κάτι πολυτιμότερο και μοναδικό, την
ικανοποίηση της δημιουργίας. Γι' αυτό και ο μαθητής, που μέσα από
τέτοιες διαδικασίες μάθησης μαθαίνει πώς να μαθαίνει, πώς να
δημιουργεί και πώς μέσα από τη δημιουργία του να γεύεται την
ικανοποίηση της προσφοράς, κατακτά τη μία μετά την άλλη τις μορφές
της γνώσης, της σκέψης, του λόγου, της τέχνης· όχι για να γίνει
επιστήμων με τη γνώση, φιλόσοφος με τη σκέψη, λογοτέχνης με τον
λόγο, καλλιτέχνης με την τέχνη, αλλά για να γίνει ελεύθερος,
ολοκληρωμένος, δηλαδή, άνθρωπος· διότι η γνώση, η σκέψη, ο λόγος, η
τέχνη ελευθερώνουν τις δημιουργικές / δραστικές δυναμικές του νέου
ανθρώπου: τον ολοκληρώνουν.
Άλλωστε κίνηση στην κίνηση είναι η ψυχή του παιδιού, κίνηση
στην κίνηση είναι και η σκέψη του, κινητικό οφείλει να είναι και το
διδακτικό του βιβλίο, δυναμική / δραστική / κινητική και η διδακτική
πράξη, και σε αυτήν την κίνηση ο δάσκαλος συγκινήτωρ (κατά το
γεννήτωρ, αυτός που παράγει την κίνηση) και συνδημιουργός. +εν είναι
αυτός που προσφέρει, παρατηρεί ο Gianni Rodari, μια έτοιμη μπουκιά
κάθε μέρα, δεν εξημερώνει φώκιες, δεν δαμάζει νεαρά πουλάρια, δεν
καταναλώνει μαζί με τους μαθητές του αξίες και πολιτισμό αλλά παράγει
μαζί τους γνώση και γνώσεις, στοχασμό, λόγο και τέχνη, αξίες και
πολιτισμό.
Το καταναλωτικό πρότυπο
Το σημερινό βιβλίο, όμως, είναι καταναλωτικό και παρασύρει
στην κατανάλωση των γνώσεων μαθητή και δάσκαλο. Καταναλωτικό
είναι και το σημερινό σχολείο. Αντιγράφει τη σημερινή καταναλωτική
στο έπακρο κοινωνία μας. Αλλά ένα βιβλίο καταναλωτικό είναι στατικό,
παθητικό, μνημονικό, είναι νεκρό βιβλίο. Όπως στατικό, παθητικό,
μνημονικό, νεκρό, δηλαδή, είναι ένα καταναλωτικό σχολείο, και το να
προσποιείται ότι είναι ζωντανό δεν το γλιτώνει από τη σήψη που
συντελείται κάθε μέρα μπροστά στα μάτια μας (Gianni Rodari).
Ζωντανά μπορούν να είναι μόνον τα βιβλία και τα σχολεία που
καλούν τον μαθητή να διοχετεύσει τη ζωτική του ενέργεια σε
δημιουργική δράση. Αυτόν τον «δρώντα άνθρωπο» ζήτησαν, από την
εποχή του Πλάτωνα ακόμη, οι φιλόσοφοι. Αυτόν οραματίστηκαν και
όλες οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις από τις αρχές του αιώνα μας ως
σήμερα. Αυτός αποτελεί, πρέπει να αποτελεί, και το όραμα της
σημερινής μεταρρύθμισης. Και θα ήταν καθαρό αυτό το όραμα αν σε
αυτή τη μεταρρύθμιση ειδικά δεν συγχέονταν μέσα και σκοποί. Αν λ.χ.
οι αξιολογήσεις, οι καταργήσεις επετηρίδων και γενικών εξετάσεων και
λυκείων κλπ. δεν ανάγονταν σε σκοπούς και αν ο σκοπός, που είναι ο
«δρων άνθρωπος» και το δημιουργικό σχολείο, η προσφορά παιδείας
δηλαδή και καλλιέργειας, δεν σκιαζόταν από μια καταιγιστική ως
καταναλωτική προβολή των μέσων. Έτσι η σημερινή μεταρρύθμιση
κινδυνεύει να αποκοπεί από την αλυσίδα και τα οράματα των
μεταρρυθμίσεων του Εκπαιδευτικού +ημοτικισμού.
Και όμως το όραμα παραμένει το ίδιο: ο δημιουργικός άνθρωπος
που περνάει μέσα από το δημιουργικό σχολείο και το δημιουργικό βιβλίο.
Γράφουν στο «Πρακτικό της Επιτροπής» τους οι Α. +ελμούζος, Μ.
Τριανταφυλλίδης, Ζ. Παπαντωνίου, Γρ. Ξενόπουλος, Π. Νιρβάνας και οι
λοιποί που ανέλαβαν να συντάξουν τα νέα σχολικά βιβλία του 1918:
«Τίποτε δεν είναι τόσον ενδιαφέρον και διά μικρούς και διά μεγάλους όσον
ο ζωντανός, ο δρων άνθρωπος. Η δράσις ατόμου ή ατόμων εμψυχώνει το
παν και αυτή κατ' εξοχήν προκαλούσα συγκίνησιν, θαυμασμόν ή
αποστροφήν, προκαλούσα εις μίμησιν ή αποτρέπουσα δύναται κάλλιστα να
πραγματώση την αγωγήν».
Κωμικοτραγικές καταστάσεις
Συνάγεται, λοιπόν, από τα παραπάνω ότι είναι ανάγκη να δούμε με
καινούργια ματιά το διδακτικό βιβλίο. Είναι ανάγκη να ετοιμάζεται έτσι
ώστε να διαλέγεται με το παιδί, να βάζει τον νέο άνθρωπο μπροστά σε
προβλήματα και να κινεί τη σκέψη του και την ψυχή του: να συν-κινεί =
συγκινεί. Αυτό παρεμβαίνει στην εσωτερική ζωή του σχολείου και τη
μετασχηματίζει. Η λεγόμενη / πολυθρύλητη αξιολόγηση έρχεται μετά.
Άλλωστε το δραστικό βιβλίο κλείνει μέσα του, εσωτερικεύει δηλαδή, την
αξιολόγηση. Προσφορά και αξιολόγηση της γνώσης και της δράσης
αποτελούν σώμα και κάθε διαίρεσή τους είναι τεχνητή και επικίνδυνη.
Και οδηγεί σε καταστάσεις κωμικοτραγικές. +ιαβάστε λ.χ. τι περιέχεται
σε σχολικό εγχειρίδιο το οποίο συμβουλεύει τους καθηγητές της
+ευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης πώς να «αξιολογούν» (!) ένα λογοτεχνικό
κείμενο. Γράφει απευθυνόμενο στους μαθητές (1):
Βάλτε ένα Χ στο αντίστοιχο τετραγωνάκι αν νομίζετε ότι το περιεχόμενο
των παρακάτω προτάσεων είναι σωστό ή λανθασμένο (2).
Σ(ΣΤΟ ΛΑΘΟΣ
1. Ο Κωνσταντίνος έπεισε την οικογένειά του να παντρέψουν την Αρετή
στα ξένα με το επιχείρημα ότι έτσι θα επεκταθούν οι εμπορικές
επιχειρήσεις τους.
2. Η Αρετή δε συμμετέχει στο οικογενειακό συμβούλιο επειδή είναι μικρή
στην ηλικία.
3. Η Αρετή χαίρεται που βλέπει ξαφνικά μπροστά της τον Κωνσταντή.
Τα σχόλια δικά σας. +υο λόγια μόνον: +ιαπράττουμε, υποστηρίζει
ο Gustave Lanson, παιδαγωγικό σφάλμα που παραμορφώνει τη
διδασκαλία της λογοτεχνίας και όχι μόνον με τέτοιες αξιολογήσεις. Το
έργο διαιωνίζεται με την ανάγνωση που είναι μια ενέργεια συγχρόνως
ατομική και κοινωνική. Είναι σφάλμα δηλαδή να εκλαμβάνουν οι
μαθητές την τέχνη που είναι η λογοτεχνία ως συνηθισμένη ύλη του
αναλυτικού προγράμματος που πρέπει να τη διατρέξουν επιφανειακά, για
να μην αποτύχουν στις εξετάσεις· με τον κίνδυνο, προσθέτει ο Lanson,
όπως και για όλα τα υπόλοιπα, όχι μόνον να μην την ξανασκεφθούν σε
όλη τους τη ζωή αλλά να την αηδιάσουν για όλη τους τη ζωή (3).
Ακούει κανείς;
Σημειώσεις.
(1). Αξιολόγηση των μαθητών της Α' Λυκείου στα φιλολογικά μαθήματα,
ΟΕ+Β, Αθήνα 1997.
(2). Το κείμενο που «αξιολογείται» με αυτόν τον βάναυσο τρόπο είναι η
γνωστή παραλογή «Του Νεκρού Αδελφού» («Μάνα με τους εννιά σου
γιους και με τη μια σου κόρη...»).
(3). Clement Moisan, Η λογοτεχνική ιστορία, μετάφραση Αριστέα
Παρίση, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1992, σ. 99.
Χρίστος Λ. Τσολάκης, από τον ημερήσιο τύπο. (Το βήμα 18/10/1998)
Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας
δόθηκε (160 – 180 λέξεις)
Μονάδες 25
Β1. «Γι' αυτό και σκοπός της εκπαίδευσης δεν πρέπει να είναι τώρα ο
σοφός άνθρωπος αλλά ο δημιουργικός, αυτός που μαθαίνει να μαθαίνει,
να δαμάζει τη γνώση και να τη χρησιμοποιεί για μια νέα και ωφέλιμη
δημιουργία». Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 80 – 100 λέξεων το
περιεχόμενο της παραπάνω περιόδου.
Μονάδες 10
Β2. α) Να καταγράψετε διαγραμματικά το συλλογισμό του
αποσπάσματος « εν έχουν συνειδητοποιήσει οι συγγραφείς ότι ο homo
sapiens έχει περάσει στη δύση της διαδρομής του. Περιθωριοποιήθηκε από
τον αλματώδη πολλαπλασιασμό των γνώσεων, οι οποίες έγιναν τόσο
πολλές ώστε να μην είναι δυνατόν να κατακτηθούν από κανέναν»,
ξεκινώντας με πρώτη προκείμενη την πρόταση: «Ο homo sapiens οφείλει
εξ ορισμού να κατακτά όλες τις δυνατές γνώσεις». (Μονάδες 3)
β) Να δηλώσετε το είδος του παραπάνω συλλογισμού με κριτήριο τη
συλλογιστική πορεία που ακολουθείται. (Μονάδες 2)
γ) Να κρίνετε την ορθότητα του συλλογισμού και να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας. (Μονάδες 3)
Μονάδες 8
Β3. Να εντοπίσετε τρία χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου στο
κείμενο και να παραθέσετε από ένα παράδειγμα.
Μονάδες 3
Β4. Να αναφέρετε τον τρόπο ανάπτυξης της έβδομης παραγράφου (Το
σημερινό βιβλίο, όμως, είναι καταναλωτικό […] μπροστά στα μάτια
μας»).
Μονάδες 4
Β5. α) Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω
λέξεις του κειμένου: θεωρεί, συνειδητοποιήσει, αλματώδη,
συγχέονταν, διαλέγεται. (Μονάδες 5)
β) Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω
λέξεις του κειμένου: άφθονη, ωφέλιμη, βοηθήσουν, εσωτερικεύει,
συνηθισμένη. (Μονάδες 5)
Μονάδες 10
Γ. Να γράψετε ένα άρθρο για τη σχολική εφημερίδα στο οποίο να
προτείνετε πιθανούς τρόπους βελτίωσης των σχολικών βιβλίων, ώστε να
αρέσουν στους μαθητές. (500 – 600 λέξεις)
Μονάδες 40
Ο μετέωρος άνθρωπος, Γ. Γραμματικάκης
Ο
Μετέωρος άνθρωπος
Στα
πρώτα βήματα του 21ου
αιώνα, ο
άνθρωπος, έχοντας καθυποτάξει τον
πλανήτη για τις δικές του αποκλειστικά
ανάγκες, διαπιστώνει τώρα τις συνέπειες.
Και ψάχνει με αγωνία ένα καινούριο
πρόσωπο και τη χαμένη του προοπτική.
Όπως
απεικονίζεται με ενάργεια
στις
τηλεοπτικές μας οθόνες, ο πλανήτης Γη
και οι περιούσιοί
του κάτοικοι
βρίσκονται τον τελευταίο καιρό σε διαρκή
αναστάτωση. Το σεισμό μεγάλης εντάσεως
στην Ιαπωνία ακολούθησε ένα καταστροφικό
τσουνάμι που σάρωσε πόλεις και ακτές.
Στη συνέχεια τα πυρηνικά εργοστάσια
έσπειραν τον εφιάλτη της ραδιενέργειας
στη γειτονιά τους, αλλά και σε χώρες
μακρινές. Λίγες επίσης εβδομάδες πριν,
ένας άνεμος δημοκρατίας που μπορεί να
αποδειχθεί και καυτός λίβας, ξεκίνησε
από την Αίγυπτο και κλονίζει ήδη εξουσίες
και μακρόβια καθεστώτα. Στην τελευταία
εκδοχή των γεγονότων, ένα καθεστώς
τυραννικό αλλά και πλούσιο στη Λιβύη
απειλείται από μια θολή
λαϊκή εξέγερση. Η λεγόμενη «Δύση»
προσπαθεί –όπως πάντα- να προασπίσει
τα συμφέροντά της με ανθρωπιστικά
προσχήματα.
Τα
συμπεράσματα που μπορούν να αντληθούν
από τον ειδησεογραφικό αυτό καταιγισμό
είναι νομίζω
σημαντικά.
[…]
Ζούμε λοιπόν σε έναν κόσμο που βρίσκεται
σε συνεχή περιδίνηση.
Το δέος,
ωστόσο, που δημιουργεί, μοιάζει να
υπακούει σε μια μοίρα υπέρτερη όταν
–όπως ο πρόσφατος σεισμός της Ιαπωνίας
–έχει τη ρίζα του σε πλανητικές
διεργασίες. Η οδύνη όμως είναι μεγαλύτερη,
όταν το δέος προέρχεται από πράξεις
ανθρώπινες, από την απληστία και την
αφροσύνη,
από τον παραλογισμό του πολέμου ή τους
θρησκευτικούς φανατισμούς.
Μέσα
πάντως στη γενική αυτή σύγχυση, υπάρχει
μια ανθρώπινη δραστηριότητα που
παρουσιάζει σταθερή πρόοδο, που δείχνει
να έχει ορατούς στόχους. Είναι η επιστήμη.
Στην κοσμολογία ή την ιατρική, στη
βιολογία και τους υπολογιστές, η
επιστημονική γνώση έχει κάνει άλματα
που ερμηνεύουν
τα φαινόμενα, αλλάζουν ριζικά την
καθημερινότητα, προλαβαίνουν επιδημίες
και ασθένειες. Ενώ τα παραστρατήματα
των εφαρμογών της –όπως είναι τα πυρηνικά
εργοστάσια- στην αυτοκαταστροφική τάση
και πάλι του ανθρώπου οφείλονται, στην
αλαζονεία ή τα άνομα συμφέροντά του.
Εδώ
όμως έγκειται η τραγική αντίφαση. Διότι
ενώ η επιστημονική πρόοδος υπογραμμίζει
αλλά και διευρύνει τις ανθρώπινες
δυνατότητες, δεν φαίνεται να οδηγεί σε
μια ποιοτική εξέλιξη των κοινωνιών και
του ανθρώπου. Οδηγεί, αναμφισβήτητα, σε
μια ζωή διαφορετική ως προς τις εξωτερικές
συντεταγμένες
της. Επειδή
όμως άλλες δυνάμεις κυριαρχούν και
πάλι, συμπιέζουν
ό,τι αποτέλεσε την ηθική επιταγή της
ιστορίας: Τη δίκαιη συγκρότηση του
κοινωνικού ιστού, τον
σεβασμό στις ανθρώπινες αξίες και τα
δικαιώματα, την ενίσχυση των δημιουργικών
δυνάμεων που εν είδει μικρής φωτιάς
ενυπάρχουν στον καθένα.
Πρόσφατα,
άλλωστε, αναδύθηκε
με έμφαση
μια καινούρια απειλή – η πιο ύπουλη,
ίσως, η πιο κυνική, από όσες γνώρισε ποτέ
ο κόσμος. Είναι ένα οικονομικό σύστημα,
που στηρίζεται σε άυλες
συντεταγμένες,
και ομιλεί μια γλώσσα ακατανόητη.
Ισοπεδώνει ωστόσο κυβερνήσεις και
λαούς, προσδοκίες και όνειρα. Κανείς
δεν ξέρει πώς εγκαθιδρύθηκε,
ούτε πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί. Το
βέβαιο είναι ένα: Ότι λέξεις πρωτόγνωρες
και παντοδύναμες (όπως οίκοι αξιολόγησης
ή «αγορές», spreads
και μηχανισμοί
στήριξης), αλλά και άλλες με παρελθόν
ανάλογο (όπως επιτόκια και χρηματιστήρια,
χρέος και ομόλογα) έχουν βυθίσει την
ανθρωπότητα σε έναν μεσαίωνα ανισοτήτων,
αβεβαιότητας και σκοτεινής προοπτικής.
Στην
προσπάθειά του να οριοθετήσει την
ανθρώπινη πορεία, ο υπογράφων είχε
διατυπώσει παλαιότερα την άποψη ότι
από τον βιολογικό άνθρωπο –που ήταν
υποχρεωμένος να εξελίξει τις ικανότητές
του για να επιβιώσει- περάσαμε κάποτε
στον θρησκευτικό άνθρωπο: Εκείνος
στήριζε τις ηθικές αξίες αλλά και τη
δικαίωσή του σε δυνάμεις υπέρτερες, σε
θεϊκές παρεμβάσεις. Στη συνέχεια,
κυριάρχησε ο κοινωνικός άνθρωπος.
Εδώ,
η δικαίωση απαιτήθηκε επί της Γης, με
αιτήματα δικαιοσύνης και ελευθερίας.
Καθώς
ωστόσο ο 21ος
αιώνας έχει
ήδη διανύσει τα πρώτα του βήματα, οι
ιστορικές αυτές καταβολές παραμερίζονται,
και μια νέα κατηγορία, ένας νέος άνθρωπος,
διαμορφώνεται: ο μετέωρος άνθρωπος.
Γνωρίζει πια –ο μετέωρος άνθρωπος- ότι
είναι έποικος
σε έναν
πλανήτη ιδιόμορφο που αποτελεί απλώς
μια κουκκίδα απειροελάχιστη
σε ένα ασύλληπτο Σύμπαν. Ούτε έχει πια
την αυταπάτη –ο μετέωρος άνθρωπος- ότι
μια δίκαιη κοινωνία αποτελεί ιστορική
αναγκαιότητα.
Αντίθετα,
βλέπει την ιστορία να κινείται ερήμην
του, αισθάνεται ότι ο ίδιος είναι το
θύμα της ή ένας μάρτυς σιωπηλός. Ο
μετέωρος άνθρωπος, έχοντας καθυποτάξει
τον πλανήτη για τις δικές του αποκλειστικά
ανάγκες, διαπιστώνει τώρα τις συνέπειες.
Ο μετέωρος άνθρωπος –ο εξόριστος από
τον Θεό και το κέντρο του Σύμπαντος-
ψάχνει λοιπόν με αγωνία κάποια στηρίγματα,
αναζητά ένα καινούριο πρόσωπο και τη
χαμένη του προοπτική.
Εδώ
όμως αναδύεται ένα σημείο με αδιάψευστη
βαρύτητα. Ο μετέωρος άνθρωπος υποπτεύεται
ήδη ότι μόνον ένας κόσμος που ξεκινά
από αυτόν και καταλήγει στον Άλλο –τους
άλλους μετέωρους ανθρώπους- έχει κάποια
λογική υπάρξεως ή δυνατότητα να επιβιώσει.
Αυτή είναι η προσωπική ευθύνη, αλλά και
η ελπίδα του: τον μετέωρο άνθρωπο θα
ισορροπήσει μόνον το άπλωμα του χεριού
στους άλλους κατοίκους του πλανήτη, και
στην φύση ή στις θάλασσές που αιώνες
τώρα αγκάλιαζαν την ύπαρξή του.
*Άρθρο
από τον τύπο του Γεωργίου Γραμματικάκη,
καθηγητή, του πανεπιστημίου Κρήτης και
συγγραφέα
Ερωτήσεις
Α.
Να συνθέσετε την περίληψη του κειμένου.
( 100-120 λέξεις ) ( μονάδες 25 )
Β1.
«Ο μετέωρος άνθρωπος έχοντας καθυποτάξει
τον πλανήτη για τις δικές του αποκλειστικά
ανάγκες, διαπιστώνει τώρα τις συνέπειες».
Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80-100
λέξεων το περιεχόμενο της παραπάνω
περιόδου. ( μονάδες 10 )
Β2.
α) Να ελέγξετε τη δομή και τους τρόπους
ανάπτυξης της έκτης παραγράφου. «Καθώς
ωστόσο….τη χαμένη του προοπτική». (
μονάδες 6 ) β) Να εντοπίσετε το είδος του
συλλογισμού (παραγωγικός, επαγωγικός,
αναλογικός) της δεύτερης παραγράφου «Η
οδύνη όμως…..θρησκευτικούς φανατισμούς»
και να τον αξιολογήσετε.
( μονάδες 8 )
Β3.
Να προσδιορίσετε τους τρόπους πειθούς
που χρησιμοποιούνται στην πρώτη παράγραφο
«Όπως απεικονίζεται …. με ανθρωπιστικά
προσχήματα». Στη συνέχεια να παρουσιάσετε
τα μέσα με τα οποία επιτυγχάνονται οι
τρόποι αυτοί. ( μονάδες 6 )
Β4.
Να δώσετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο
για κάθε μια από τις ακόλουθες λέξεις:
ενάργεια, διαρκή, θολή, αφροσύνη,
συμπιέζουν, ύπουλη, απειροελάχιστη.
( μονάδες 5 )
Εναλλακτικές
ερωτήσεις
Β.1α.Να
επιλέξετε τη σωστή απάντηση.
Α. Ο μετέωρος
άνθρωπος :
1. γνωρίζει τη
θέση του στο σύμπαν
2. είναι
παρατηρητής του ιστορικού γίγνεσθαι
3. στηρίζεται
στους συνανθρώπους του
4. έχει χάσει
το θρησκευτικό στοιχείο
Β. Η ελπίδα του
μετέωρου ανθρώπου βρίσκεται :
1. στον Θεό
2. στους ανθρώπους
3. στον εαυτό
του
4. σε ολόκληρο
τον κόσμο (μονάδες 2)
Β.1β.
Γιατί σύμφωνα με τον συγγραφέα ο άνθρωπος
είναι μετέωρος; (απαντήστε σε παράγραφο
80-
100 λέξεων).
(μονάδες 2)
Β.1γ.
“Γνωρίζει πια
–ο μετέωρος άνθρωπος- ότι είναι έποικος
σε έναν
πλανήτη ιδιόμορφο που αποτελεί απλώς
μια κουκκίδα απειροελάχιστη σε ένα
ασύλληπτο Σύμπαν”.
Να αναλύσετε το
περιεχόμενο της πρότασης σε μία παράγραφο
80-100 λέξεων. (μονάδες 2)
Β.2
Να ελέγξετε τη δομή και τους τρόπους
ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου. (μονάδες
3)
Γ.1
Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες
λέξεις με άλλες ισοδύναμες :
Και
ψάχνει
με αγωνία
ένα καινούργιο
πρόσωπο και τη χαμένη
του προοπτική.
(μονάδες 5)
Γ.2
Σε ποιες από τις παρακάτω φράσεις η
λειτουργία της γλώσσας είναι αναφορική
και σε ποιες ποιη-
τική;
-
ο άνθρωπος έχοντας καθυποτάξει τον πλανήτη
-
ο 21ος αιώνας έχει ήδη διανύσει τα πρώτα του βήματα
-
βλέπει την ιστορία να κινείται ερήμην του
-
αναδύεται ένα σημείο με αδιάψευστη βαρύτητα
-
έχει κάποια λογική υπάρξεως
Γ.2
Να δώσετε έναν άλλο τίτλο στο κείμενο
χρησιμοποιώντας μεταφορική γλώσσα. (μονάδες
4)
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)