ΞΕΝΟΦΩΝ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ, 2.4.37–2.4.43
|
[2.4.37]
ἐπεὶ μέντοι
οὗτοι ᾤχοντο εἰς
Λακεδαίμονα, ἔπεμπον δὴ
καὶ οἱ ἀπὸ
τοῦ κοινοῦ ἐκ
τοῦ ἄστεως λέγοντας
ὅτι αὐτοὶ
μὲν παραδιδόασι
καὶ τὰ τείχη
ἃ ἔχουσι καὶ
σφᾶς αὐτοὺς
Λακεδαιμονίοις χρῆσθαι ὅ
τι βούλονται· ἀξιοῦν
δ’ ἔφασαν καὶ
τοὺς ἐν Πειραιεῖ,
εἰ φίλοι φασὶν
εἶναι Λακεδαιμονίοις,
παραδιδόναι τόν τε Πειραιᾶ
καὶ τὴν Μουνιχίαν.
[2.4.38]
ἀκούσαντες δὲ
πάντων αὐτῶν
οἱ ἔφοροι καὶ
οἱ ἔκκλητοι, ἐξέπεμψαν
πεντεκαίδεκα ἄνδρας εἰς
τὰς Ἀθήνας,
καὶ ἐπέταξαν
σὺν Παυσανίᾳ
διαλλάξαι ὅπῃ
δύναιντο κάλλιστα.
οἱ δὲ διήλλαξαν
ἐφ’ ᾧτε εἰρήνην
μὲν ἔχειν ὡς
πρὸς ἀλλήλους,
ἀπιέναι δὲ
ἐπὶ τὰ
ἑαυτῶν ἕκαστον
πλὴν τῶν τριάκοντα
καὶ τῶν ἕνδεκα
καὶ τῶν ἐν
Πειραιεῖ ἀρξάντων
δέκα. εἰ δέ
τινες φοβοῖντο τῶν ἐξ
ἄστεως, ἔδοξεν
αὐτοῖς Ἐλευσῖνα
κατοικεῖν.
[2.4.39]
τούτων δὲ περανθέντων
Παυσανίας μὲν διῆκε
τὸ στράτευμα, οἱ
δ’ ἐκ τοῦ Πειραιῶς
ἀνελθόντες σὺν
τοῖς ὅπλοις εἰς
τὴν ἀκρόπολιν
ἔθυσαν τῇ
Ἀθηνᾷ. ἐπεὶ
δὲ κατέβησαν οἱ στρατηγοί,
ἔνθα δὴ ὁ
Θρασύβουλος ἔλεξεν·
[2.4.40]
Ὑμῖν, ἔφη,
ὦ ἐκ τοῦ
ἄστεως ἄνδρες,
συμβουλεύω ἐγὼ
γνῶναι ὑμᾶς
αὐτούς. μάλιστα
δ’ ἂν γνοίητε, εἰ
ἀναλογίσαισθε ἐπὶ
τίνι ὑμῖν
μέγα φρονητέον
ἐστίν, ὥστε
ἡμῶν ἄρχειν
ἐπιχειρεῖν.
πότερον δικαιότεροί
ἐστε; ἀλλ’ ὁ
μὲν δῆμος πενέστερος
ὑμῶν ὢν
οὐδὲν πώποτε
ἕνεκα χρημάτων
ὑμᾶς ἠδίκηκεν·
ὑμεῖς δὲ
πλουσιώτεροι πάντων
ὄντες πολλὰ
καὶ αἰσχρὰ ἕνεκα
κερδέων πεποιήκατε.
ἐπεὶ δὲ
δικαιοσύνης οὐδὲν
ὑμῖν προσήκει,
σκέψασθε εἰ
ἄρα ἐπ’ ἀνδρείᾳ
ὑμῖν μέγα
φρονητέον.
[2.4.41]
καὶ τίς ἂν
καλλίων κρίσις τούτου
γένοιτο ἢ ὡς
ἐπολεμήσαμεν πρὸς
ἀλλήλους; ἀλλὰ
γνώμῃ φαίητ’
ἂν προέχειν, οἳ
ἔχοντες καὶ
τεῖχος καὶ ὅπλα
καὶ χρήματα καὶ συμμάχους
Πελοποννησίους ὑπὸ
τῶν οὐδὲν
τούτων ἐχόντων
περιείληφθε; ἀλλ’
ἐπὶ Λακεδαιμονίοις
δὴ οἴεσθε μέγα
φρονητέον εἶναι; πῶς,
οἵγε ὥσπερ τοὺς
δάκνοντας κύνας
κλοιῷ δήσαντες
παραδιδόασιν, οὕτω
κἀκεῖνοι ὑμᾶς
παραδόντες τῷ ἠδικημένῳ
τούτῳ δήμῳ
οἴχονται ἀπιόντες;
[2.4.42]
οὐ μέντοι γε ὑμᾶς,
ὦ ἄνδρες, ἀξιῶ
ἐγὼ ὧν
ὀμωμόκατε παραβῆναι
οὐδέν, ἀλλὰ
καὶ τοῦτο πρὸς
τοῖς ἄλλοις καλοῖς
ἐπιδεῖξαι, ὅτι
καὶ εὔορκοι καὶ
ὅσιοί ἐστε.
εἰπὼν δὲ
ταῦτα καὶ ἄλλα
τοιαῦτα, καὶ ὅτι
οὐδὲν δέοι
ταράττεσθαι, ἀλλὰ
τοῖς νόμοις τοῖς
ἀρχαίοις χρῆσθαι,
ἀνέστησε τὴν
ἐκκλησίαν.
[2.4.43]
καὶ τότε μὲν
ἀρχὰς καταστησάμενοι
ἐπολιτεύοντο· ὑστέρῳ
δὲ χρόνῳ
ἀκούσαντες ξένους
μισθοῦσθαι τοὺς
Ἐλευσῖνι, στρατευσάμενοι
πανδημεὶ ἐπ’ αὐτοὺς
τοὺς μὲν στρατηγοὺς
αὐτῶν εἰς
λόγους ἐλθόντας
ἀπέκτειναν, τοῖς
δὲ ἄλλοις εἰσπέμψαντες
τοὺς φίλους καὶ
ἀναγκαίους ἔπεισαν
συναλλαγῆναι. καὶ
ὀμόσαντες ὅρκους
ἦ μὴν μὴ
μνησικακήσειν, ἔτι καὶ
νῦν ὁμοῦ τε
πολιτεύονται καὶ
τοῖς ὅρκοις ἐμμένει
ὁ δῆμος.
|
Μτφρ. Ρ. Ρούφος. [1966]
Αφού όμως ξεκίνησαν
αυτοί για τη Λακεδαίμονα, έστειλαν αντιπροσώπους κι οι επίσημοι κυβερνήτες
της Αθήνας, λέγοντας ότι είναι έτοιμοι να παραδοθούν οι ίδιοι και να
παραδώσουν και τα τείχη τους στην απόλυτη διάκριση των Λακεδαιμονίων• είχαν
όμως την απαίτηση, δήλωναν, μια και οι επαναστάτες έλεγαν πως είναι φίλοι των
Λακεδαιμονίων, να παραδώσουν κι εκείνοι τον Πειραιά και τη Μουνιχία.
Αφού τους άκουσαν
όλους οι έφοροι κι η Συνέλευση, έστειλαν στην Αθήνα μια δεκαπενταμελή
αντιπροσωπεία μ' εντολή να συνεργαστεί με τον Παυσανία για συμφιλίωση με τους
καλύτερους δυνατούς όρους. Με τη μεσολάβησή τους συμφιλιώθηκαν οι Αθηναίοι
και συμφώνησαν να ζήσουν στα σπίτια τους ― όλοι εκτός από τους Τριάντα, τους
Έντεκα και τους δέκα πρώην άρχοντες του Πειραιά• τέλος αποφασίστηκε πως
όποιος από τους ολιγαρχικούς φοβόταν, θα πήγαινε να ζήσει στην Ελευσίνα.
Αφού τέλειωσαν αυτά
ο Παυσανίας αποστράτευσε τις δυνάμεις του, ενώ οι επαναστάτες ανέβηκαν με τα
όπλα τους στην Ακρόπολη κι έκαναν θυσία στην Αθηνά. Όταν κατέβηκαν, οι στρατηγοί
συγκάλεσαν Συνέλευση όπου μίλησε ο Θρασύβουλος:
«Εσάς, που ανήκετε
στην ολιγαρχική παράταξη», είπε, «σας συμβουλεύω να καταλάβετε ποιοι είστε ―
και θα καταλάβετε καλύτερα, αν καθίσετε να σκεφτείτε τι είναι που σας κάνει
τόσο υπεροπτικούς, ώστε να θέλετε να μας εξουσιάζετε. Τάχα είστε περισσότερο
δίκαιοι; Μα ο λαός ποτέ δεν σας αδίκησε για χρηματικό συμφέρον, κι ας είναι
πιο φτωχός από σας ― ενώ εσείς, οι πιο πλούσιοι απ' όλους, έχετε κάνει πολλές
κακοήθειες για το κέρδος. Αφού λοιπόν δεν σας διακρίνει δικαιοσύνη, σκεφτείτε
μήπως έχετε λόγο να καμαρώνετε για την παλικαριά σας.
Αλλά τι καλύτερο
κριτήριο υπάρχει, από το πώς πολεμήσαμε αναμεταξύ μας; Ή μήπως θα πείτε ότι
μας ξεπερνάτε σ' εξυπνάδα ― εσείς που είχατε και τείχη και όπλα και χρήματα,
και τους Πελοποννησίους για συμμάχους, κι όμως νικηθήκατε από μας που τίποτα
δεν είχαμε απ' αυτά; Τάχα νομίζετε ότι πρέπει να υπερηφανεύεστε για την
υποστήριξη των Λακεδαιμονίων; Γιατί; Όπως παραδίδει κάποιος δεμένο από τον
λαιμό ένα σκυλί που δαγκώνει, έτσι κι εκείνοι σας παραδώσαν στον αδικημένο
τούτο λαό, πριν σηκωθούν να φύγουν!
Όμως από σας,
φίλοι, ζητάω να μην παραβείτε κανέναν από τους όρκους που δώσατε. Ίσα ίσα,
κοντά στις άλλες αρετές σας να δείξετε ότι είστε και πιστοί στον όρκο σας και
θεοφοβούμενοι!»
Αυτά είπε κι άλλα
παρόμοια, κι ότι δεν πρέπει να υπάρξει καμιά αναταραχή, παρά να εφαρμοστεί το
παλιό πολίτευμα• κατόπιν διέλυσε τη Συνέλευση.
Εκείνο τον καιρό
διόρισαν άρχοντες και ξανάρχισαν ομαλή πολιτική ζωή. Αργότερα ωστόσο,
μαθαίνοντας ότι οι ολιγαρχικοί της Ελευσίνας στρατολογούσαν ξένους
μισθοφόρους, έκαναν γενική επιστράτευση εναντίον τους. Τους στρατηγούς των
ολιγαρχικών τους σκότωσαν όταν παρουσιάστηκαν για διαπραγματεύσεις, στους
άλλους όμως έστειλαν φίλους και συγγενείς τους που τους έπεισαν να
συμφιλιωθούν. Τότε πήραν όρκους ότι στ' αλήθεια δεν θα κρατήσουν κακία
αναμεταξύ τους, και σήμερα ακόμα ζουν όλοι μαζί σαν συμπολίτες κι οι
δημοκρατικοί έχουν τηρήσει πιστά τους όρκους τους.
|
Μτφρ. Γ.Α. Ράπτης. 2002
Αφού, λοιπόν,
ξεκίνησαν αυτοί για τη Σπάρτη, έστειλαν αντιπροσώπους κι οι επίσημοι
ολιγαρχικοί (της Αθήνας), λέγοντας ότι είναι έτοιμοι να παραδώσουν τους
εαυτούς τους και τα τείχη τους στους Λακεδαιμονίους, για να κάνουν ό,τι
θέλουν. Έλεγαν, όμως, ότι είχαν την απαίτηση, αν οι επαναστάτες ομολογούσαν
ότι είναι φίλοι των Λακεδαιμονίων, να παραδώσουν κι εκείνοι τον Πειραιά και
τη Μουνιχία.
Όταν άκουσαν όλα
αυτά οι έφοροι και η συνέλευση, έστειλαν στην Αθήνα δεκαπέντε άνδρες μ'
εντολή να συνεργαστούν με τον Παυσανία για συμφιλίωση, όπως θα μπορέσουν
καλύτερα. Αυτοί τους συμφιλίωσαν με ορούς να ζουν μεταξύ τους ειρηνικά, να
επιστρέψουν στα σπίτια τους όλοι εκτός από τους Τριάντα, τους Έντεκα και τους
δέκα άρχοντες του Πειραιά. Όποιος από τους ολιγαρχικούς φοβόταν, αποφάσισαν
ότι μπορούσε να μετοικήσει στην Ελευσίνα.
Αφού τέλειωσαν
αυτά, ο Παυσανίας αποστράτευσε τις δυνάμεις του, ενώ οι επαναστάτες, αφού
ανέβηκαν με τα όπλα τους στην Ακρόπολη, πρόσφεραν θυσία στην Αθηνά. Όταν
κατέβηκαν οι στρατηγοί, ο Θρασύβουλος έβγαλε λόγο ως εξής:
«Εσάς, που ανήκετε
στην ολιγαρχική παράταξη», είπε, «σας συμβουλεύω να καταλάβετε ποιοι είστε.
Και θα το καταλάβετε καλύτερα, αν σκεφτείτε για ποιο λόγο πρέπει να είσθε
τόσο υπεροπτικοί, ώστε να θέλετε να μας εξουσιάζετε. Μήπως είστε περισσότερο
δίκαιοι; Μα ο λαός, αν και είναι πολύ φτωχότερος από σας, ποτέ δεν σας
αδίκησε για χρηματικό συμφέρον. Εσείς, αντίθετα, αν και είστε οι πιο πλούσιοι
απ' όλους, έχετε κάνει πολλές ατιμίες στο βωμό του κέρδους. Αφού, λοιπόν, δεν
σας διακρίνει καμιά δικαιοσύνη, σκεφτείτε μήπως έχετε λόγο να περηφανεύεσθε
για την παλικαριά σας.
Αλλά ποιο κριτήριο
θα ήταν καλύτερο γι αυτό από τον τρόπο του πολεμήσαμε αναμεταξύ μας; Αλλά θα
πείτε ότι μας ξεπερνάτε στην εξυπνάδα, εσείς που, αν και είχατε και τείχη και
όπλα και χρήματα και τους Πελοποννησίους ως συμμάχους, νικηθήκατε από μας που
τίποτα δεν είχαμε απ' αυτά; Μήπως νομίζετε ότι πρέπει να υπερηφανεύεστε για
την υποστήριξη των Λακεδαιμονίων; Πώς, αφού, όπως παραδίδει κάποιος δεμένο
από τον λαιμό ένα σκυλί που δαγκώνει, έτσι κι εκείνοι σας παρέδωσαν στον
αδικημένο τούτο λαό και σηκώθηκαν και έφυγαν;
Όμως από σας,
φίλοι, ζητάω να μην παραβείτε κανέναν από τους όρκους που δώσατε, αλλά κοντά
στις άλλες αρετές σας να δείξετε ότι και παραμένετε πιστοί στον όρκο σας και
είσθε θεοφοβούμενοι!»
Αφού είπε αυτά κι
άλλα παρόμοια κι ότι δεν πρέπει να υπάρξει καμιά αναταραχή αλλά να
εφαρμοστούν οι παλαιότεροι νόμοι, διέλυσε τη συνέλευση. Κι αφού διόρισαν
άρχοντες, ξανάρχισαν ομαλή πολιτική ζωή.
Αργότερα, όταν
έμαθαν ότι οι ολιγαρχικοί της Ελευσίνας στρατολογούσαν ξένους μισθοφόρους,
αφού έκαναν γενική επιστράτευση εναντίον τους, τους στρατηγούς των
ολιγαρχικών τους σκότωσαν, όταν παρουσιάστηκαν για διαπραγματεύσεις, και τους
άλλους, αφού έστειλαν φίλους και συγγενείς, τους έπεισαν να συμφιλιωθούν. Κι
αφού έδωσαν όρκους ότι ειλικρινά δε θα κρατήσουν κακία αναμεταξύ τους, και
σήμερα ακόμα ζουν όλοι μαζί ως συμπολίτες κι οι δημοκρατικοί τηρούν πιστά
τους όρκους τους.
|
