Εδώ και λίγα χρόνια, οι δυτικές κοινωνίες (κοινωνίες φτιαγμένες από και για ενήλικους) εκφράζουν μια όλο και μεγαλύτερη δυσφορία για τη νεολαία τους. Και πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν να «αναθεωρηθούν» όσες αντιλήψεις υπερασπίζουν το δικαίωμα των νέων στον αυτοπροσδιορισμό και ζητούν την εδώ και τώρα συμμόρφωσή τους στις επιταγές της κοινωνίας και τις επιλογές της οικογένειας. Κατά έναν παράδοξο τρόπο, στα τέλη του 20ου αιώνα ενδέχεται να συμβεί το ακριβώς αντίθετο από ό,τι συνέβη στις αρχές του: τότε, η μία μετά την άλλη, οι δυτικές κοινωνίες «ανακάλυπταν» ότι μεταξύ παιδικής ηλικίας και ωριμότητας μεσολαβεί μια ενδιάμεση ηλικία, η εφηβεία και η νεότητα, η οποία έχει τα δικά της χαρακτηριστικά (ψυχικά, κοινωνικά κ.α.) και τις δικές της ειδικές ανάγκες. Έως τότε, η νεότητα δεν αντιμετωπιζόταν ως ξεχωριστή περίοδος της ζωής ενός ανθρώπου αλλά ως ο σύντομος και αναγκαίος προθάλαμος της ενήλικης ζωής του, εποχή κατά την οποία το παιδί «μαθητεύει στα καθήκοντα που το περιμένουν αμέσως μετά. Οι διαφοροποιήσεις κατά κοινωνικό στρώμα και φύλο δεν αλλοίωναν τη γενική αυτή εικόνα. Η μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση γινόταν περίπου αυτόματα, καθώς οι νέοι αναλάμβαναν από νωρίς τις υποχρεώσεις των γονιών τους.
Εντοπίζοντας την «ανακάλυψη» της νεότητας στις αρχές του 20ου αιώνα, οι ιστορικοί εξηγούν ότι έως τότε τα παιδιά των 12 ετών θεωρούνταν έτοιμα να εξομοιωθούν με τους ενήλικους. Ανακαλύπτοντας τη νεότητα, αναγνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες των ανθρώπων που δεν είναι πια παιδιά και δεν έγιναν ακόμα μεγάλοι, οι δυτικές κοινωνίες των αρχών του αιώνα ανακάλυπταν αίφνης και το φόβο προς μια φρέσκια κοινωνική κατηγορία που εισέβαλλε στο προσκήνιο της ιστορίας διεκδικώντας το δικαίωμα σε μια χωριστή ταυτότητα.
Είναι αλήθεια ότι από τότε πολύ νερό κύλησε στο αυλάκι.Κι αν οι νέοι όλες αυτές τις δεκαετίες κινήθηκαν και κινούνται αδιάκοπα μεταξύ χειραφέτησης και χειραγώγησης από τους ενήλικους, κανείς εδώ και χρόνια δεν τολμούσε να αμφισβητήσει την ύπαρξή τους και να τους καταστήσει και πάλι κοινωνικά «αόρατους», κάτι μεταξύ υπερανεπτυγμένων παιδιών και ανώριμων ενηλίκων. Κάθε εποχή, ωστόσο, διατυπώνει το δικό της άγχος για τους νέους της. Διαφορετικό, σύμφωνο με τα κοινωνικά συμφραζόμενα, αλλά και παρόμοιο, καθώς απορρέει πάντοτε από τον τρόπο που νιώθουν οι μεγάλοι για τους εκάστοτε «εξεγερμένους» της νέας γενιάς. «Υπάρχει κάτι το τελετουργικό στο περιοδικό ξάφνιασμα των ενηλίκων κάθε φορά που θα συνειδητοποιήσουν – δυο με τρεις φορές σε κάθε γενιά - ότι η κοινωνία αποτελείται και από νέους», έγραφε ο Ζαν Μονό λίγο πριν το Μάη του ’68. Έτσι, ανακαλύπτεται – ή κατασκευάζεται – το στερεότυπο του επίφοβου και περιθωριακού νέου, του ικανού να κλονίσει τα θεμέλια της κοινωνίας: χίπις, «αριστεριστές», μετά το Μάη, λάτρεις «ύποπτων» μουσικών ακουσμάτων, «άγρια νεολαία» των περιχώρων της σύγχρονης μεγαλούπολης κ.ο.κ.
Έπρεπε πάντως να διανυθεί αρκετή απόσταση για να περάσουν οι δυτικές κοινωνίες από την καταγγελία των νεανικών συμπεριφορών στη γενικευμένη τάση περιορισμού (στην ουσία κατάργησης) της νεολαίας τους. Σήμερα, σε αρκετές δυτικές χώρες γίνεται όλο και σαφέστερη μια τάση που, στο όνομα της «σωτηρίας» της νεολαίας, επιδιώκει μέτρα που θα την εξαλείψουν ως κοινωνική κατηγορία και θα τη μετατρέψουν σε άβουλη και άλαλη περίοδο του κύκλου της ανθρώπινης ζωής, κατά την οποία το άτομο διαθέτει μόνο εγκεκριμένες από τους μεγάλους ελευθερίες. Η κατάρρευση του κράτους πρόνοιας και η συντηρητική στροφή, που χαρακτηρίζει τις κοινωνίες αυτές, «εξαφανίζουν» τους νέους και αντιμετωπίζουν τη νεότητα ως απλή παράταση της παιδικής ηλικίας. Σε ένα κλίμα που αντικαθιστά την πολιτική με την ηθικολογία, η φτώχεια, η ανεργία και η παραβατικότητα της νεολαίας «λύνονται» μέσω της ατομικής ενοχοποίησης των ίδιων και των γονιών τους. Το νέο πρότυπο προέρχεται για μια ακόμη φορά από τις ΗΠΑ: τα κοινωνικά προγράμματα για τους νέους καταργούνται και οι γονείς – κυρίως οι μητέρες – θεωρούνται υπεύθυνοι για τα παιδιά τους και καλούνται να διδαχθούν πώς να τιθασεύουν τα «τέρατα» που μεγαλώνουν, μετατρέποντάς τα σε άκακα μεγάλα παιδιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου