Κριτήρια για την παιδεία

Ανθρωπιστική Παιδεία και εκπαίδευση

Η ανθρωπιστική παιδεία και η θέση της στα σχολικά προγράμματα είναι ένα από τα πιο πολυσυζητημένα, όχι όμως και λυμένα προβλήματα της εκπαιδευτικής πραγματικότητας και στη χώρα που γέννησε το αγαθό της παιδείας. Συνήθως, το θέμα της ανθρωπιστικής παιδείας έρχεται στην επικαιρότητα, όταν γίνεται συζήτηση για τη θέση των αρχαίων ελληνικών στην εκπαίδευση.

Τούτο οφείλεται στην ταύτιση των ανθρωπιστικών σπουδών για ένα μεγάλο διάστημα με την αρχαιογνωσία και τις κλασικές φιλολογικές σπουδές που θεωρούνταν ως μόνη πηγή αλλά και θεματοφύλακες της ανθρωπιστικής παιδείας. Μια τέτοια αντίληψη στένεψε και υποβίβασε τελικά τις ανθρωπιστικές σπουδές σε μια παγιωμένη μεθοδολογία, σε μια ενασχόληση με μια στεγανή φιλολογική προσέγγιση των πολιτιστικών δημιουργημάτων με επίκεντρο τη γλώσσα, επιμένοντας σχολαστικά

στην τεχνολογία της γραμματικής και του συντακτικού της, αφήνοντας την ερμηνεία, τη νοηματοδότηση και τις αξίες στο περιθώριο. […]

Αλλά οι ανθρωπιστικές σπουδές στην εκπαίδευση, ως ολόπλευρη μόρφωση και καλλιέργεια της προσωπικότητας των νέων, πραγματοποιούνται μέσα από ένα σύνολο γνώσεων και η αξία τους έγκειται στη συμβολή τους για την κοινωνική, πνευματική και αισθητική ανασυγκρότηση με οδηγό τη δημιουργική συνέχεια της πολιτισμικής παράδοσης. Περιεχόμενο της ανθρωπιστικής παιδείας είναι όλα τα δημιουργήματα του ανθρώπινου πολιτισμού. Δίπλα στα παραδοσιακά αντικείμενα της σπουδής στη γλώσσα και τη λογοτεχνία (αρχαία και σύγχρονη), στη σπουδή της φιλοσοφίας, της ιστορίας, της θεολογίας, των καλών τεχνών, των κοινωνικών επιστημών, οι ανθρωπιστικές σπουδές είναι ανάγκη να διαλέγονται και να προσλαμβάνουν στοιχεία και από τις θετικές και τεχνολογικές επιστήμες. […]

Η συστηματική επανεισαγωγή της ανθρωπιστικής παιδείας ιδιαίτερα για μας τους Έλληνες συνιστά καθολική απαίτηση για ποιότητα ζωής και αποτελεί όχι μια φολκλορικού τύπου απόδοση τιμής στο ένδοξο μας παρελθόν αλλά κυριολεκτικά μια στρατηγική του μέλλοντος. Βιώνουμε σαν κοινωνία οξύτατο το πρόβλημα της δραματικής πτώσης του επιπέδου της κατά κεφαλήν παιδείας με επιπτώσεις στην κοινωνική συνοχή, στην οικονομία, στην πολιτιστική ταυτότητα και ιστορική μνήμη αλλά κυρίως και κατεξοχήν στην ποιότητα της ζωής. Ένα εξετασιοκεντρικό σχολείο όπως είναι το σημερινό λύκειο που αποβλέπει ως στενός διάδρομος προς την Τριτοβάθμια εκπαίδευση αναιρεί και ακυρώνει την όποια μορφωτική λειτουργία των

διαφόρων μαθημάτων και συνιστά σαρκοφάγο της ανθρωπιστικής παιδείας. Ωστόσο, η ανθρωπιστική παιδεία θα πρέπει να είναι πολιτικά και πρακτικά εφαρμόσιμη σε ένα σύστημα παιδείας και όχι απλώς ρητορική για τα ελλείποντα και κακώς κείμενα στην εκπαίδευση.

[…] Η ύπαρξη της ανθρωπιστικής παιδείας όχι μόνο δεν περιορίζει τις δυνατότητες των ανθρώπων για εξειδίκευση, όπως διατείνονται οι παντός είδους τεχνοκράτες, αλλά, αντίθετα, ενισχύει την ικανότητα ευέλικτης προσαρμογής στις προκλήσεις της εποχής μας. Η ευρύτητα γνώσεων αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία μπορεί να δομηθεί τόσο η ευελιξία όσο και η δυνατότητα συνεχούς ανανέωσης και επικαιροποίησης της γνώσης. Η γνώση οφείλει να διατηρήσει ένα σεβαστό κομμάτι αυτονομίας, για να μπορεί έτσι να αναστοχάζεται γύρω από τον εαυτό της.

Ο αιώνας που πέρασε χαρακτήρισε την είσοδο του ανθρώπου σε επαναστατικές μορφές γνώσεων στο χώρο της φυσικής έρευνας. Η εκτεταμένη χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας επιδρά ήδη καταλυτικά σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης δραστηριότητας. […] Ωστόσο, ο κίνδυνος για την ανθρωπότητα ασφαλώς και δεν προέρχεται από την ανάπτυξη της γνώσης αλλά από το όραμα και τον τρόπο διαχείρισής της. Σε μια τέτοια προοπτική, ο ρόλος της ανθρωπιστικής παιδείας ως νοηματοδότησης του βίου και οργανικής σύνδεσης της εκπαίδευσης με τις πανανθρώπινες και οικουμενικές αξίες του πολιτισμού είναι όσο ποτέ άλλοτε επίκαιρος και επιτακτικός.

Σταύρου Γιαγκάζογλου, «Ανθρωπιστική Παιδεία και εκπαίδευση» (απόσπασμα)

(πηγή: http://www.pi-schools.gr/lessons/religious/analekta/10.pdf)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να παρουσιάσετε το κείμενο σε μία περίληψη 120 λέξεων.

2. Στο παρακάτω απόσπασμα εμπεριέχεται ένας συλλογισμός. Να εντοπίσετε τις προκείμενες και το συμπέρασμα.

«Τούτο οφείλεται στην ταύτιση των ανθρωπιστικών σπουδών για ένα μεγάλο διάστημα με την αρχαιογνωσία και τις κλασικές φιλολογικές σπουδές που θεωρούνταν ως μόνη πηγή αλλά και θεματοφύλακες της ανθρωπιστικής παιδείας. Μια τέτοια αντίληψη στένεψε και υποβίβασε τελικά τις ανθρωπιστικές σπουδές σε μια παγιωμένη μεθοδολογία, σε μια ενασχόληση με μια στεγανή φιλολογική προσέγγιση των πολιτιστικών δημιουργημάτων με επίκεντρο τη γλώσσα, επιμένοντας σχολαστικά στην τεχνολογία της γραμματικής και του συντακτικού της, αφήνοντας την ερμηνεία, τη νοηματοδότηση και τις αξίες στο περιθώριο.»(1η παράγραφος)

3. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η ευρύτητα γνώσεων αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία μπορεί να δομηθεί τόσο η ευελιξία όσο και η δυνατότητα συνεχούς ανανέωσης και επικαιροποίησης της γνώσης. Για ποιους λόγους είναι, κατά τη γνώμη σας, αναγκαία η ευρύτητα των γνώσεων σήμερα και με ποιους τρόπους το σχολείο θα μπορούσε να την καλλιεργήσει στους μαθητές και τις μαθήτριες;

Να αναπτύξετε την άποψή σας σε ένα άρθρο 450 περίπου λέξεων, που θα μπορούσε να δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ 1η

Το κείμενο αναφέρεται στην ανάγκη ένταξης της ανθρωπιστικής παιδείας στα προγράμματα σπουδών. Αρχικά ο συγγραφέας τονίζει την υποβάθμιση της ανθρωπιστικής παιδείας λόγω της ταύτισής της με τη φιλολογία, όπου έμφαση δίδεται όχι στο περιεχόμενο αλλά στη γλωσσική επεξεργασία των κειμένων .Στη συνέχεια αναφέρει την προσφορά των ανθρωπιστικών σπουδών στην ολόπλευρη καλλιέργεια του νέου και την ανάγκη συνδυασμού των επιτευγμάτων του ανθρώπινου πνεύματος, των θεωρητικών και των θετικών επιστημών. Αναφέρεται επίσης στην ανάγκη εισαγωγής ουσιαστικής ανθρωπιστικής παιδείας , λόγω των σημερινών κοινωνικο-οικονομικών προβλημάτων στην Ελλάδα, η οποία αναιρείται από το υπάρχον χρησιμοθηρικό σύστημα. Τέλος κατάλήγει πως η ανθρωπιστική παιδεία, η οποία δεν αντιτίθεται στην εξειδίκευση, βοηθά μέσω τη γνώσης το άτομο να προσαρμόζεται στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας, η οποία δεν κινδυνεύει από την γνώση αλλά από τους τρόπους εφαρμογής της.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ 2η

Το κείμενο αναφέρεται στην ανάγκη ένταξης της ανθρωπιστικής παιδείας στα προγράμματα σπουδών. Αρχικά ο συγγραφέας αναφέρεται σ την υποβάθμιση της ανθρωπιστικής παιδείας λόγω της τάυτισής της με τη φιλολογία, όπου προβάλλεται η γλωσσική επεξεργασία των κειμένων και αγνοείται το περιεχόμενο . Στη συνέχεια υποστηρίζει πως η ολοκλήρωση της προσωπικότητας του νέου υλοποιείται μέσω των ανθρωπιστικών σπουδών , οι οποίες περιλαμβάνουν το σύνολο της γνώσης όχι μόνο των θεωρητικών αλλά και των θετικών επιστημών. Αναφέρεται επίσης στην ανάγκη εισαγωγής ουσιαστικής ανθρωπιστικής παιδείας στην Ελλάδα, η οποία αναιρείται από το υπάρχον χρησιμοθηρικό σύστημα με σοβαρές συνέπειες στην κοινωνία. Τέλος καταλήγει πως η ανθρωπιστική παιδεία δεν αντιτίθεται στην εξειδίκευση αλλά συντελεί στην προσαρμογή του ατόμου στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας, η οποία δεν κινδυνεύει από την γνώση αλλά από τους τρόπους εφαρμογής της.

2. Στο παρακάτω απόσπασμα εμπεριέχεται ένας συλλογισμός.

Α΄προκειμ.

Υπήρξε ταύτιση των ανθρωπιστικών σπουδών για ένα μεγάλο διάστημα με την αρχαιογνωσία και τις κλασικές φιλολογικές σπουδές που θεωρούνταν ως μόνη πηγή αλλά και θεματοφύλακες της ανθρωπιστικής παιδείας.

Β΄προκειμ

Μια τέτοια αντίληψη στένεψε και υποβίβασε τελικά τις ανθρωπιστικές σπουδές σε μια παγιωμένη μεθοδολογία, σε μια ενασχόληση με μια στεγανή φιλολογική προσέγγιση των πολιτιστικών δημιουργημάτων με επίκεντρο τη γλώσσα, επιμένοντας σχολαστικά στην τεχνολογία της γραμματικής και του συντακτικού της,

ΕΠΟΜΕΝΩΣ: ΜΙΑ ΤΕΤΟΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ αφήνει την ερμηνεία, τη νοηματοδότηση και τις αξίες στο περιθώριο.

Τεχνολογικές καινοτομίες στην Εκπαίδευση

Ακόμη και οι πιο παραδοσιακοί παιδαγωγοί του δυτικού κόσμου έχουν αντιληφθεί πλέον ότι η τεχνολογία παρέχει στην εκπαίδευση κάποιες δυνατότητες πρωτόγνωρες και την ωθεί προς ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες αλλαγές. Για παράδειγμα, μας επιτρέπει να διερευνούμε υποθετικά ερωτήματα, να προσομοιώνουμε καταστάσεις και φαινόμενα, να κάνουμε ορατά πράγματα που διαφορετικά θα έμεναν αόρατα και να κατανοούμε με σαφήνεια αφηρημένες έννοιες. Αυτή η παραδοχή δεν έγινε βεβαίως από τη μια ημέρα στην άλλη. Από την κλασική αντίληψη ως τη μοντέρνα εκδοχή κύλησε πολύ νερό και... διαφωνίες στο αυλάκι της κοινωνίας.

Ο πρώτος στόχος που θέτει η κοινωνία του 21ου αιώνα για τη σχολική αναδόμηση είναι η μεταστροφή της εκπαιδευτικής φιλοσοφίας, ώστε η εκπαίδευση να αρχίζει με βάση τις ανάγκες του μαθητή. Αντί, δηλαδή, το παιδί να προσαρμόζεται σε ένα πρόγραμμα σπουδών, θα πρέπει το πρόγραμμα αυτό να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του παιδιού. Οι πολυπληθείς τάξεις παιδιών με το ενιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα και σύστημα βαθμολόγησης περιμένουν ότι το παιδί μας θα βρει κάπου εκεί τη θέση του και η μάθηση θα βρει έδαφος να ριζώσει. Αυτή η αντίληψη κρίνεται πλέον ανεπαρκής και ζητείται να αντικατασταθεί από ένα πολύπλευρο αγκάλιασμα του παιδιού: ζητούνται αλλαγές που θα επιτρέψουν την κάλυψη των αναγκών κάθε παιδιού, τώρα και στο μέλλον. Μοχλοί επίτευξης μιας τέτοιας αλλαγής θεωρούνται η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και των γονιών στη στήριξη της εκπαίδευσης και η ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών στην παιδαγωγική διαδικασία.

Ο αμέσως επόμενος στόχος της αναδόμησης είναι να αλλάξει το περιβάλλον μάθησης. Το ζητούμενο μιας εκπαίδευσης που θα ανταποκρίνεται στις ιδιαιτερότητες κάθε παιδιού μπορεί να βρεθεί μόνο μέσα από την ευελιξία διαμόρφωσης του μαθησιακού του περιβάλλοντος. Και εδώ εμφανίζεται πλέον ως πολύτιμος αρωγός η νέα τεχνολογία με τις δυνατότητες που παρέχει. Η τάξη του αυριανού σχολείου δε θα περικλείεται πλέον από τους γνωστούς τέσσερις τοίχους, αλλά θα «μεταφέρεται», όπου το παιδί μπορεί να μάθει: κάθε τάξη θα είναι συνδεδεμένη μέσω του Διαδικτύου με έναν απέραντο ιστό μά-θησης, όπου το παιδί θα μπορεί να στραφεί, για να βρει γνώσεις, παραδείγματα, απαντήσεις και λύσεις στα θέματα που του ανατέθηκαν, να βρίσκει συμμαθητές που έχουν το ίδιο θέμα, να μπαίνει σε ομάδες εργασίας και παρέες με κοινά μορφωτικά ενδιαφέροντα. Η τηλε-εκπαίδευση και τα CD πολυμέσων θα είναι τα βασικά εργαλεία αυτής της τάξης.

Παράλληλα όμως θα πρέπει να αλλάξει και ο ρόλος του δασκάλου. Από τον ως τώρα ρόλο του μεταδότη γνώσης, ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να περάσει σε εκείνον του καταλύτη αυτοδιδασκαλίας των μαθητών. Με άλλα λόγια, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία για να εντοπίζει τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες κάθε μαθητή, ώστε να του βρίσκει τα κατάλληλα μονοπάτια αναζήτησης της γνώσης, ο εκπαιδευτικός θα επιστρέφει στον αυθεντικό -και ξεχασμένο- ρόλο του σωκρατικού δασκάλου. Θα πάψει πλέον να βλέπει τους μαθητές του ως παθητικούς αποδέκτες της διδασκαλίας του και θα τους παρέχει ευρύτερα χρονικά περιθώρια να κρίνουν, να απορροφούν, να διανοούνται, να εφαρμόζουν, να συνθέτουν και να οραματίζονται. Θα τους ενθαρρύνει να βιώνουν εμπειρίες επίλυσης προβλημάτων, να σκέφτονται σε υψηλότερο επίπεδο και να αναλαμβάνουν ατομικά την υπευθυνότητα να μαθαίνουν οι ίδιοι και να βοηθούν άλλους να μαθαίνουν. Ο ίδιος θα τους βοηθάει να βρίσκουν την αναγκαία πληροφορία εύκολα και γρήγορα, καθώς και να αναλώνουν χρόνο και ενέργεια στην αξιοποίηση της. Ο δάσκαλος θα είναι το επίκεντρο της αναζήτησης της γνώσης, αλλά ποτέ πια η αυθεντία έκφρασης της. Ο Σωκράτης, δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά, φαίνεται ότι είχε -και σε αυτό- δίκιο.

Τ. Καφαντάρη [ΤΟ ΒΗΜΑ, 12-01- 2003]

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε στο τετράδιο σας την περίληψη του κειμένου σε 100 - 120 λέξεις.

Β1. Με ποιες λέξεις - φράσεις εξασφαλίζεται η σύνδεση των παραγράφων του κειμέ-νου;

Β2. Για κάθε παράγραφο του κειμένου να δώσετε έναν πλαγιότιτλο.

Β3. Να παρουσιάσετε τον τρόπο πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο. Να δικαιολογήσετε τις απόψεις σας.

Β4. α. παραδοσιακοί, σαφήνεια, προσαρμόζεται, αρωγός, αυθεντικό, αναλώνουν:

να δώσετε για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου μία συνώνυμη, χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα των προτάσεων.

β. παραδοσιακοί, σαφήνεια: να δώσετε από ένα αντώνυμο.

Γ. Το σχολείο σας οργανώνει μια συνάντηση μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων των σχολικών μονάδων της περιοχής σας. Στο πλαίσιο της εκδήλωσης αυτής να παρουσιάσετε μια εισήγηση στην οποία να αναλύσετε το ρόλο του εκπαιδευτικού σε ένα σύγχρονο και δημιουργικό σχολείο (500 - 600 λέξεις).

Οι νέες προκλήσεις στο χώρο της εκπαίδευσης

Μια σημαντική πρόκληση στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα είναι με ποιον τρόπο θα διαφυλαχθούν τα ιδανικά της ειρήνης, της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η απάντηση είναι: κατάλληλη αγωγή και παιδεία. Το ίδιο ισχύει για τα ηθικά διλήμματα που θέτει η ασύλληπτη επιστημονική πρόοδος (κλωνοποίηση, παραγωγή ανθρώπινων εμβρύων, μεταλλαγμένα προϊόντα, οικολογικές καταστροφές κ.ά.). Το κράτος πρόσφερε ως τώρα εκπαίδευση και λιγότερο παιδεία. Η ευρύτερη καλλιέργεια είναι προσωπική κατάκτηση που απαιτεί θυσίες. Η δια βίου εκπαίδευση και κατάρτιση μετατοπίζει το κέντρο βάρους από το κράτος στο άτομο, το οποίο οφείλει να έρθει σε επαφή με πολλούς τομείς γνώσης σε διάφορες μορφές της. Η μετάδοση από την τοπική στην παγκόσμια κοινωνία προϋποθέτει γλωσσομάθεια, ανοχή στη διαφορετικότητα και στον πολυπολιτισμό, πνεύμα συνεργασίας και συναδέλφωσης στο "παγκόσμιο χωριό", στο οποίο έχει μεταβληθεί ο πλανήτης μας. Και εδώ στην Ελλάδα έχουν γίνει ορατές οι πολλαπλές όψεις της παγκοσμιοποίησης στην κοινωνιολογική και οικονομική εκδοχή της. Τα όρια των εθνικών κρατών, στην παραδοσιακή μορφή τους, εξαλείφονται, καθώς διακινούνται εκατομμύρια άνθρωποι, αγαθά και ιδέες, με απίστευτη ταχύτητα. Η εμμονή, όμως, στα οικονομικά συμφέροντα και στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, η επιβολή του καταναλωτικού προτύπου της αφθονίας, το διευρυνόμενο χάσμα ανάμεσα στα φτωχά και στα πλούσιο κράτη, η κρίση της δημοκρατικής συμμετοχής και τους κράτους πρόνοιας, η κοινωνική περιθωριοποίηση και ο αποκλεισμός και τόσα άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος δημιουργούν κλίμα ανησυχίας για το μέλλον.

Η αισιοδοξία για την πορεία του κόσμου κατά την τρίτη χιλιετία μπορεί να προκύπτει από τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου και της αποστολής της εκπαίδευσης. Το παλιό μοντέλο, που ισχύει ακόμη στην Ελλάδα, και το οποίο στηρίζεται σε ποσοτικά κριτήρια (συσσώρευση γνώσεων στο παραδοσιακό γνωσιοκεντρικό σχολείο) πρέπει να αντικατασταθεί από ποιοτικά κριτήρια. Η απλή παροχή γνώσεων δεν ωφελεί πια. Οι μαθητές και οι φοιτητές, όπως και κάθε άνθρωπος, πρέπει να μάθουν να αξιοποιούν τις ευκαιρίες για μάθηση, που τους δίνονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

Στην έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής της UNESCO για την εκπαίδευση στον 21 ° αιώνα τονίζεται ότι η δια βίου εκπαίδευση πρέπει να στηρίζεται στους παρακάτω τέσσερις πυλώνες, που αποτελούν διαφορετικά είδη μάθησης: 1. Μαθαίνω να αποχτώ τη γνώση, συνδυάζοντας ικανοποιητικά μια ευρύτατη γενική παιδεία με τη δυνατότητα εμβάθυνσης σε ορισμένα θέματα. 2. Μαθαίνω να ενεργώ με τέτοιον τρόπο, ώστε να αποκτώ όχι μόνο επαγγελματική κατάρτιση αλλά και γενικότερα τη δυνατότητα να αντιμετωπίζω και να εργάζομαι αρμονικά σε ομάδες. 3. Μαθαίνω να συμβιώνω, κατανοώντας τους άλλους και έχοντας επίγνωση των κοινωνικών αλληλεξαρτήσεων -συμβάλλοντας στην πραγματοποίηση κοινών δράσεων και στη διευθέτηση των συγκρούσεων, με σεβασμό στις αξίες του πλουραλισμού, της αμοιβαίας κατανόησης και της ειρήνης. 4. Μαθαίνω να ζω με τέτοιον τρόπο, ώστε να αναπτύσσω την προσωπικότητα μου και να μπορώ να ενεργώ με μεγαλύτερη αυτονομία και περισσότερη κρίση και προσωπική υπευθυνότητα. Για το λόγο αυτόν, η εκπαίδευση δεν πρέπει να παραμελεί την ανάπτυξη των ατομικών δυνατοτήτων, τη μνήμη, τη λογική κρίση, την αίσθηση του ωραίου, τις φυσικές ικανότητες του ατόμου και τη δεξιότητα της επικοινωνίας, με παράλληλη ευαισθησία στη χρήση της μητρικής γλώσσας.

(Κείμενο από τον ημερήσιο τύπο)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Α. Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύτηκε πρόσφατα σε εφημερίδα. Να παρουσιάσετε στην τάξη σας το περιεχόμενο του άρθρου αυτού με μια περίληψη 100 -120 λέξεων. (Μονάδες 25)

Ερώτημα Β

Β.1. Με ποια νοηματική σχέση συνδέονται μεταξύ τους η πρώτη και η δεύτερη παράγραφος του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντηση σας. (Μονάδες 5)

Β.2. Να αναλύσετε τη δομή της τελευταίας παραγράφου (δομικά στοιχεία / μέρη, τρόπος / μέθοδος ανάπτυξης).

Β.3. "Η μετάβαση από την τοπική στην παγκόσμια κοινωνία απαιτεί:

α) μόνο την εκμάθηση της μητρικής γλώσσας

β) ανεξαρτησία και αυτονομία δράσης

γ) αποδοχή κάθε κοινωνικής και πολιτισμικής ιδιαιτερότητας

δ) καλλιέργεια τοπικιστικού πνεύματος. Ποια από τις παραπάνω φράσεις (α, β, γ, δ) συμπληρώνει σωστά, σύμφωνα με το κείμενο, το νόημα της πρότασης που σας δίνεται; Να τη γράψετε στο τετράδιο σας και να αιτιολογήσετε με συντομία την επιλογή σας.

Β.4. Να αποδώσετε σε 80 περίπου λέξεις το νόημα της παρακάτω φράσης του κειμένου: "Το κράτος πρόσφερε ως τώρα εκπαίδευση και λιγότερο παιδεία"

Β.5. Να γράψετε ένα αντώνυμο νια καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:συμμετοχή, τοπική, ταχύτητα, αφθονία, υπευθυνότητα

ΕΚΘΕΣΗ Ι

Τώρα που έφτασε η στιγμή της αποφοίτησης σας από το Λύκειο, αξιοποιώντας τις εμπειρίες της σχολικής σας ζωής, να γράψετε μια

επιστολή προς τον Υπουργό Παιδείας, στην οποία να διατυπώνετε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας για τις αλλαγές που θα θέλατε να γίνουν στο σχολείο, προκειμένου αυτό να ανταποκρίνεται αποτελεσματικότερα στις απατήσεις της σύγχρονης κοινωνίας.

ή

Έκθεση 2: «Δυο βασικές λειτουργίες της εκπαίδευσης είναι η κατάκτηση της γνώσης και η διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων. Με βάση αυτό το πλαίσιο, κατά πόσο θεωρείτε ότι το σημερινό ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ανταποκρίνεται στους παραπάνω στόχους και ποια είναι, κατά τη γνώμη σας τα προβλήματα της σύγχρονης εκπαίδευσης;»

Α) Περίληψη

Στο άρθρο θίγεται το πολύκροτο θέμα του ρόλου της εκπαίδευσης κατά τον εικοστό πρώτο αιώνα και γίνεται μια προσπάθεια προσέγγισης του περιεχομένου της δια βίου εκπαίδευσης. Αρχικά, διατυπώνεται η άποψη ότι τα θεμελιώδη προβλήματα που ταλανίζουν τον κόσμο στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μπορούν να λυθούν με την επαναδιατύπωση των στόχων της εκπαίδευσης, την εφαρμογή ποιοτικής παιδείας και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η δια βίου εκπαίδευση. Στη συνέχεια επισημαίνεται ότι η παραπάνω εκπαίδευση, βασιζόμενη σε βασικά είδη μάθησης, προσανατολίζεται στον τρόπο απόκτησης γενικών και ειδικών γνώσεων, στην εκμάθηση τρόπων δημιουργικής επαγγελματικής συνεργασίας, στην προάσπιση θεμελιωδών κοινωνικών αξιών και στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας του καθενός. Τέλος, τονίζεται ότι η πνευματική, αισθητική και κοινωνική ανάπτυξη του ατόμου, καθώς και η ορθή χρήση της μητρικής γλώσσας πρέπει να εντάσσεται στη στοχοθεσία της εκπαίδευσης.

Β1)

Ανάμεσα στην πρώτη και στη δεύτερη παράγραφο υπάρχει συνεκτικότητα. Ειδικότερα, στο τέλος της πρώτης παραγράφου παρατίθενται ορισμένα προβλήματα: «Η εμμονή, όμως, στα οικονομικά συμφέροντα ...το χάσμα ανάμεσα στα φτωχά και στα πλούσια κράτη.... κλίμα ανησυχίας για το μέλλον», στα οποία ως τρόπος αντιμετώπισης προβάλλεται η εκπαίδευση, η οποία αναφέρεται στην αρχή της δεύτερης παραγράφου (Η αισιοδοξία για την πορεία του κόσμου ... εκπαίδευσης). Επομένως, ανάμεσα στις δυο παραγράφους υπάρχει λογικό δέσιμο που προκύπτει από την συνάφεια των αντιθετικών νοημάτων.

Β2)

Η τελευταία παράγραφος έχει αναπτυχθεί με την μέθοδο της διαίρεσης. Στην θεματική πρόταση (Στην έκθεση.....είδη μάθησης) δίνεται η διαιρετέα έννοια (δια βίου εκπαίδευση) και τα μέρη της διαίρεσης (είδη μάθησης), τα οποία και αναλύονται στις λεπτομέρειες της παραγράφου (Μαθαίνω να αποκτώ......υπευθυνότητα). Στην κατακλείδα (Για το λόγο... γλώσσας) δηλώνεται ένα συμπέρασμα που επισφραγίζει το περιεχόμενο της παραγράφου.

Β3)

Η μετάβαση από την τοπική στην παγκόσμια κοινωνία απαιτεί την αποδοχή κάθε κοινωνικής και πολιτισμικής ιδιαιτερότητας. Αναλυτικότερα, μόνο με την ανεκτικότητα προς τα άτομα διαφορετικού κοινωνικό- πολιτισμικού επιπέδου είναι δυνατόν να αναπτυχθεί η αλληλεγγύη, ο αλληλοσεβασμός, ο εποικοδομητικός διάλογος για την επίλυση ζητημάτων στο πλαίσιο της πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Στο πλαίσιο αυτό κατανοούμε ότι η χάραξη μακροπρόθεσμης/μακρόπνοης κοινής παιδευτικής πολιτικής με ανθρωπιστικό περιεχόμενο αποτελεί αναντικατάστατη προϋπόθεση για το πέρασμα από την τοπική κοινωνία στην πραγματικότητα του «παγκόσμιου χωριού».

Β4)

Το κράτος πρόσφερε ως τώρα (τεχνοκρατική) εκπαίδευση και λιγότερο παιδεία. Αναμφισβήτητα, οι κρατικοί φορείς σε μεγάλο βαθμό, δεν μερίμνησαν για την πολύπλευρη ανάπτυξη των παιδιών. Ειδικότερα, δεν ενδιαφέρθηκαν επαρκώς για την ψυχοπνευματική καλλιέργεια, τη μύηση στις αισθητικές, εθνικές και διεθνιστικές αξίες, καθώς και στην απόκτηση πολιτικής συνείδησης. Αντιθέτως, μονομερώς ασχολήθηκε με την οργάνωση της παιδευτικής διαδικασίας, τον προγραμματισμό του εκπαιδευτικού συστήματος για την μετάδοση χρηστικής αξίας γνώσεων και την απόκτηση συγκεκριμένων δεξιοτήτων -όχι πάντοτε με επιτυχία-, με στόχο οι μαθητές να γίνουν παραγωγικοί επιστήμονες.

Β5)

Συμμετοχή= αποχή

Τοπική= παγκόσμια

Ταχύτητα= βραδύτητα

Αφθονία= ένδεια, έλλειψη

Υπευθυνότητα= ανευθυνότητα

- Αξιότιμε κ. Υπουργέ,

- Με αφορμή την αποφοίτηση μου από το Λύκειο και έχοντας κάνει έναν απολογισμό των σχολικών μου χρόνων, σας αποστέλλω αυτή την επιστολή ως τον καθ' ύλην αρμόδιο … γίνει δέκτης των απόψεων μου για τις στοιχειώδεις αλλαγές που επιβάλλεται να θεσπιστούν στο σύγχρονο σχολείο. Χωρίς αμφιβολία, ο επαναπροσδιορισμός των προσανατολισμών του σχολικού θεσμού ώστε να ανταποκριθεί στις σύνθετες απαιτήσεις της πρώτου αιώνα αποτελεί επιτακτικό χρέος όλων και ιδιαίτερα του Υπουργείου Παιδείας στο οποίο προϊστασθε.

- Ένα πρώτο κρίσιμο, κατά τη γνώμη μου, πεδίο αποτελεί η ανάγκη για τύπωση νέων σχολικών εγχειριδίων και, σε συνάρτηση με αυτό, για ολοκληρωτική αλλαγή της δασκαλοκεντρικής μεθόδου διδασκαλίας. Είναι σαφές ότι τα υπάρχοντα βιβλία δεν είναι κατάλληλα να μεταδώσουν τον κόσμο της επιστήμης, της τεχνολογίας και γενικότερα της ηλεκτρονικής επανάστασης, αφού το περιεχόμενο τους είναι παρωχημένο. Παράλληλα, η χρήση των προϊόντων της τεχνολογίας στην. εκπαίδευση, όπως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, τα οπτικοακουστικά μέσα (ψηφιακός προβολέας, σαρωτής) κρίνεται απαραίτητη, αρκεί να γίνεται με μέτρο και προγραμματισμό. Άλλωστε, ο παραδοσιακός τρόπος διδασκαλίας με την απουσία του διαλόγου ανάμεσα σε μαθητή και καθηγητή, του πειράματος, της παρατήρησης από τα παιδιά ευνόησε μόνο τον άγονο εγκυκλοπαιδισμό και τη μονομέρεια της σκέψης. Είναι κατάδηλο, λοιπόν ότι το περιεχόμενο των γνώσεων και ο τρόπος μετάδοσης τους από το νέο σχολείο πρέπει να εναρμονίζονται με τα σύγχρονα τεχνολογικά δεδομένα, χωρίς όμως να παραγκωνίζεται ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας σε αυτό χώρο. Με αφετηρία τους θεμελιώδεις εκπαιδευτικούς στόχους, όπως η πνευματική συγκρότηση, η συναισθηματική ωριμότητα, η ηθικοποίηση, το πολιτικό ήθος, θα επέλθει και ο εκσυγχρονισμός της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

- Μια επιπλέον αλλαγή που αξίζει να τονιστεί σχετίζεται με την αναδιοργάνωση του μαθήματος "Σχολικός και επαγγελματικός προσανατολισμός". Είναι γεγονός ότι ο τρόπος σχεδίασης του τελευταίου είναι ελλιπής, αποσπασματικός και αναποτελεσματικός, αφού οι διδάσκοντες πρέπει να είναι πλήρως καταρτισμένοι στον ιδιαίτερα ευαίσθητο αυτόν τομέα. Λίγοι, λοιπόν, θα διαφωνούσαν με την άποψη ότι η σωστή ενημέρωση για τις συνθήκες που επικρατούν σε ένα εργασιακό κλάδο, όπως είναι τα ωράρια, οι απολαβές, για το πλήθος των επαγγελμάτων που γνωρίζουν κορεσμό, για το μέλλον των νέων επαγγελμάτων θα ήταν διαφωτιστική για την ορθή επιλογή της κατεύθυνσης (θετική, θεωρητική, τεχνολογική) που υποχρεούνται να ακολουθήσουν οι μαθητές στη Β' τάξη του Ενιαίου Λυκείου. Οι εκπαιδευτικοί φορείς θεωρούμε ότι έχουν αμετάθετο χρέος να αναβαθμίσουν το μάθημα, ώστε ο νέος να ανακαλύπτει έγκαιρα τις κλίσεις του και παράλληλα να προσανατολίζεται σωστά. Άλλωστε, η κοινωνίας μας σήμερα απαιτεί ευσυνείδητους, έντιμους, συνεπείς εργαζόμενους, που θα αποτελούν στυλοβάτες της κοινωνικής σταθερότητας και βασικούς συντελεστές της οικονομικής άνθισης.

- Θεωρούμε επίσης ότι θα αποτελούσε σοβαρή παράλειψη η αποσιώπηση μιας ακόμη αλλαγής, αυτής που συνδέεται με την καλλιέργεια εθνικού και διεθνιστικού φρονήματος. Στον υπεύθυνο σχεδιασμό του σύγχρονου σχολείου αποτελεί επιτακτική ανάγκη να συμπεριλαμβάνεται η ολοκληρωμένη μετάδοση της πνευματικής κληρονομιάς του λαού μας, που να στηρίζεται όμως σε οικουμενικές αξίες, όπως η ελευθερία, η ισότητα, η δικαιοσύνη. Ο στόχος αυτός μπορεί να υλοποιηθεί με την άρτια διδασκαλία της μητρικής μας γλώσσας, της Ιστορίας και την αξιοποίηση των Αρχαίων Ελληνικών κειμένων. Με αφετηρία, λοιπόν, την απόκτηση εθνικής συνείδησης οι νέοι θα μπορούν να προσεγγίσουν καλύτερα τον πολιτισμό άλλων χωρών, να κατανοήσουν τη διαφορετικότητα τους και να συνεργαστούν για την επίλυση κοινών προβλημάτων, όπως η περιβαλλοντική υποβάθμιση, η τρομοκρατία κλπ. Παράλληλα, η διδασκαλία μαθημάτων όπως η Ευρωπαϊκή Ιστορία και οι ξένες γλώσσες, οι επισκέψεις σε πολιτιστικά ιδρύματα στα οποία φυλάσσονται μνημεία άλλων πολιτισμών μπορούν να λειτουργήσουν ουσιαστικά στη διαμόρφωση των νέων μελών του παγκοσμιοποιημένου κόσμου. Επομένως, αποτελεί προτεραιότητα του σχολείου η προετοιμασία των μαθητών για την ομαλή ένταξη τους στη σύγχρονη πραγματικότητα.

- κ. Υπουργέ,

- Ελπίζοντας ότι συμμερίζεστε πολλές από τις παραπάνω θέσεις, ειλικρινά θα θεωρούσαμε εμείς οι απόφοιτοι πλέον ευχής έργο να ανταποκριθείτε έμπρακτα, ώστε ο θεσμός του σχολείου να ενδυναμωθεί μέσα από την επανεκτίμηση των πολυεπίπεδων στόχων του. Και γνωρίζετε, βέβαια, καλύτερα από τον καθένα ότι το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης μιας χώρας είναι πρωταρχικός όρος νια το ξεπέρασμα πολλών αδιεξόδων της και γενικότερα για ατομική και κοινωνική προκοπή.

- Με εκτίμηση...

Το διαδίκτυο στην εκπαίδευση

Το διαδίκτυο αποτελεί πλέον αναπόσπαστο τμήμα του κοινωνικού γίγνεσθαι. Το εύρος της επιρροής του στην οικονομία, στα μέσα μαζικής επικοινωνίας αλλά και στην εκπαίδευση είναι τεράστιο. Την τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα παρατηρήθηκε ραγδαία αύξηση των συνδεμένων υπολογιστών στο διαδίκτυο. Οι χρήστες του αυξάνονται επίσης με θεαματικούς ρυθμούς (NUA) και καθημερινά αυξάνονται οι ιστοσελίδες και οι πληροφορίες που δημοσιεύονται σ’ αυτό.

Το Internet ανασυνθέτει άρδην όλες τις γνωστές μορφές επικοινωνίας τις οποίες ενοποιεί και ανάγεται σε ένα επικοινωνιακό υπερμέσο. Στις μέρες μας χιλιάδες άνθρωποι επικοινωνούν καθημερινά μέσο των πολλαπλών επικοινωνιακών δυνατοτήτων που προσφέρει. Η έλευση της τρίτης χιλιετίας βρίσκει την κοινωνία όλο και περισσότερο διασυνδεμένη.

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια η πρόσβαση στο Internet αφορούσε τις εταιρείες, τις κυβερνήσεις και τα πανεπιστημιακά ιδρύματα των αναπτυγμένων χωρών. Σε ατομικό επίπεδο αποτελούσε ενασχόληση για λίγους. Στη σημερινή εποχή αυτή η εικόνα έχει αλλάξει ριζικά. Η πρόσβαση, η πλοήγηση, και η αναζήτηση πληροφοριών τείνουν να γίνουν καθημερινές πρακτικές ολοένα και περισσότερων ανθρώπων. Όλο και περισσότεροι αναγνωρίζουν σήμερα στα σχολεία και την εκπαιδευτική κοινότητα την ανάγκη για ευρύτερη πρόσβαση και χρήση του Internet. Πολυάριθμα δημοσιεύματα σε εφημερίδες (ενδεικτικά μόνο αναφέρω ‘ΤΟ ΒΗΜΑ’ 28-11-1999 σελ. β16 - ‘ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ’ 20-2-2000 σελ. 96 - ‘ΤΟ ΒΗΜΑ’ 19-3-2000 σελ. Δ26, κ.α.), ρεπορτάζ και εκπομπές στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο, αλλά και επίσημα κείμενα από τους φορείς χάραξης και άσκησης εκπαιδευτικής πολιτικής (Ευρωπαϊκή Ένωση 1995, Σχέδιο για την Κοινωνία της Πληροφορίας 1998, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 1998) αναφέρονται στις νέες μαθησιακές δυνατότητες που διανοίγονται στην αναδυόμενη κοινωνία της πληροφορίας.

Πολλοί ερευνητές αξιολογούν θετικά τη χρήση του Internet στο χώρο της εκπαίδευσης. Αναγνωρίζουν ότι προσφέρει πολλαπλές δυνατότητες επικοινωνίας και συνεργασίας (Honey & Henriguez, 1993, Gordin et al, 1996) και βελτιώνει τις επικοινωνιακές δεξιότητες των μαθητών (Reed, 1996). Παρέχει πρόσβαση σε πληροφορίες και αυξάνει τις ερευνητικές και αναλυτικές δεξιότητες (Honey & Henriguez, 1993). Παρέχει στους μαθητές τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με νέες αυθεντικές μαθησιακές εμπειρίες (Alexander, 1996). Προσφέρει στους μαθητές δυνατότητες δημοσίευσης των δικών τους κειμένων εύκολα και γρήγορα γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας των γραπτών τους (Cohen & Riel, 1989 - Perrone et al, 1996).

Το διαδίκτυο παρέχει πολλές εναλλακτικές μορφές επικοινωνίας δίνοντας τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να επικοινωνούν με συναδέλφους τους και με άλλους ειδικούς στο χώρο τους από όλο τον κόσμο (Honey & Henriguez, 1993). Διευκολύνει την πρόσβαση σε μουσεία, βιβλιοθήκες, βάσεις δεδομένων, και άλλες άτυπες πηγές γνώσεις. Προσφέρει νέες δυνατότητες ανεύρεσης επιπλέον πληροφοριών, εκατοντάδων σχεδίων μαθημάτων (Koszalka et al, 1999) και εναλλακτικών διδακτικών στρατηγικών (Page, 1999). Προσφέρει επίσης τη δυνατότητα να μοιραστούν με συναδέλφους τις δικές τους εργασίες.

Επιχειρώντας να εκμεταλλευτούν τις προσφερόμενες δυνατότητες του διαδικτύου, πολλά δημοτικά σχολεία, του εξωτερικού κυρίως, έχουν δημιουργήσει web sites προσφέροντας στους μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς πολλαπλές υπηρεσίες. Η θεματολογία των σχολικών ιστοσελίδων ποικίλλει καλύπτοντας ευρύ φάσμα πληροφοριών και δραστηριοτήτων που δημοσιεύονται σε αυτές. Από την επισκόπηση των δικτυακών τόπων δημοτικών σχολείων και τις σχετικές απόψεις και προτάσεις δημιουργών ιστοσελίδων (ενδεικτικά μόνο McKenzie 1997, Roerden 1997:93-96, Tarell 1998-99, Ivers & Barron 1999) προκύπτει ότι ένας σωστά κατασκευασμένος δικτυακός τόπος δημοτικού σχολείου πρέπει μεταξύ άλλων: Ευάγγελος Κελεσίδης , Δημοτικά Σχολεία της Ελλάδας: από τη σχολική τάξη στον κυβερνοχώρο,Virtual School, The sciences of Education Online, τόμος 2, τεύχη 2-3. (απόσπασμα)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Γράψτε μια πληροφοριακή περίληψη του κειμένου έκτασης 150 λέξεων.

2. Γράψτε από μια τουλάχιστον συνώνυμη και από μια αντώνυμη λέξη για τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου.

3. Με αφορμή το παραπάνω κείμενο και κυρίως την τέταρτη παράγραφο «Πολλοί ερευνητές αξιολογούν θετικά ...(Cohen & Riel, 1989 - Perrone et al, 1996).» γράφετε ένα άρθρο για την εφημερίδα του σχολείου σας, στο οποίο εξηγείτε με ποιους τρόπους και με ποιες προϋποθέσεις το Internet μπορεί να λειτουργήσει θετικά στο χώρο της εκπαίδευσης.». Ο σκοπός του κειμένου σας είναι να παροτρύνει μαθητές και εκπαιδευτικούς να αξιοποιήσουν όσο γίνεται επωφελέστερα για τους ίδιους και τη μαθησιακή διαδικασία το διαδίκτυο.

Διά βίου μάθηση

Ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκεται εκτεθειμένος σε σύνθετες καταστάσεις, που εξελίσσονται σε απρόβλεπτο χρόνο. Αντιμετωπίζει ποικιλία κοινωνικών, εργασιακών γεωγραφικών και πολιτισμικών πλαισίων. Υφίσταται καταιγισμό αποσπασματικών ασυνεχών πληροφοριών, που προέρχονται κυρίως από τα Μαζικά Μέσα Ενημέρωσης. Για να αντιμετωπίσει ο άνθρωπος του σήμερα αυτές τις καταστάσεις, όπου τίποτε δεν είναι δεδομένο και ασφαλές, καμία αξία και στάση ζωής δεν είναι αυτονόητη χρειάζεται ορισμένα εφόδια, που δεν ήταν απαραίτητα πριν από δύο ή τρεις δεκαετίες.

Χρειάζεται να συλλαμβάνει το νόημα των κοινωνικών εξελίξεων, να αποκρυπτογραφεί ποικίλες πληροφορίες, να συνδυάζει και να αναπτύσσει αδιάκοπα γνώσεις, να γίνεται δημιουργός (και όχι μόνο διαχειριστής) της τεχνολογίας, να έχει ισχυρά κριτήρια επιλογής, να μπορεί να διαισθάνεται και να προβλέπει το μέλλον, αλλά και να έχει μνήμη, να αναλύει κριτικά το παρελθόν. Με άλλα λόγια, χρειάζεται να μπορεί να προσανατολίζεται στο χώρο και στο χρόνο, να ερμηνεύει τον κόσμο, να κατανοεί το μέλλον.

Για να τα επιτύχει αυτά. χρειάζεται μία στερεή και ευρεία γενική παιδεία, συνδυασμένη με συγκροτημένη επαγγελματική κατάρτιση. Συγκεκριμένα, χρειάζεται:

 Να διαθέτει γενική παιδεία, που να περιλαμβάνει θεμελιώδεις γνώσεις για το φιλοσοφικό σκέπτεσθαι, για την κοινωνία, το περιβάλλον, τη λογοτεχνία, την τέχνη γενικότερα, την οικονομία, το Δίκαιο, τις διεθνείς σχέσεις.

 Να διαθέτει τη μεθοδολογική ικανότητα του να «μαθαίνει μόνος του (της)» με τρόπο δημιουργικό.

 Να διαθέτει κοινωνικές ικανότητες, ιδιαίτερα εκείνες της σύναψης σχέσεων, της επικοινωνίας, της εποικοδομητικής διαπραγμάτευσης.

 Να αποκτά τεχνικές γνώσεις (εξειδικευμένη κατάρτιση) που να συνδέονται με την απασχόληση.

Γίνεται επομένως φανερό ότι η επαγγελματική κατάρτιση δεν είναι σκόπιμο να περιορίζεται σε απλή προσαρμογή του ατόμου σε μια θέση απασχόλησης. Αντίθετα, χρειάζεται ο διαρκής εμπλουτισμός και η διεύρυνση του περιεχομένου της με στοιχεία γενικών γνώσεων.

Και από την άλλη, η γενική παιδεία δεν είναι σκόπιμο να λειτουργεί με την παραδοσιακή «αποταμιευτική» μέθοδο, που απαιτεί από τους εκπαιδευόμενους να αφομοιώνουν αφηρημένες έννοιες με μια αυστηρή λογική, επαγωγική σειρά, που ορίζεται από τους εκπαιδευτές. Αντίθετα, η μάθηση διευκολύνεται και γίνεται ελκυστική αν οι προς απόκτηση γνώσεις είναι ζωντανές, συνδεδεμένες με τις ανάγκες και τις εμπειρίες των εκπαιδευομένων, και αν η πρόσβαση σε αυτές γίνεται μέσα σε ένα κλίμα συμμετοχής, αλληλεπίδρασης, κριτικής ανάλυσης, σύνδεσης με την πράξη, ταυτόχρονα με την εκμάθηση της προσωπικής αυτονομίας.

Κατά συνέπεια, η δια βίου εκπαίδευση αποτελεί μια ανοικτή δυνατότητα (πιο ανοιχτή τουλάχιστον από το εκπαιδευτικό σύστημα, που μοιάζει εγκλωβισμένο στο βάρος του παρελθόντος) για την πραγμάτωση δημιουργικής μάθησης, που μπορεί να οδηγεί στην προσωπική ανάπτυξη και στην επαγγελματική ανέλιξη. Προσφέρει στον καθένα τη δυνατότητα για συστηματική απόκτηση, ανανέωση ή αναβάθμιση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των αντιλήψεων που του είναι αναγκαίες.

Επίσης, η δια βίου εκπαίδευση συμβάλλει στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, και στην πατρίδα μας ιδιαίτερα, εντείνονται τα φαινόμενα της κοινωνικής πόλωσης και του αποκλεισμού. Ολοένα μεγαλύτερα στρώματα πληθυσμού (παλιννοστούντες, πρόσφυγες, αλλά και ευπαθείς κοινωνικές ομάδες) αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε ό.τι αφορά την κοινωνική και επαγγελματική τους ένταξη. Αποτέλεσμα είναι να απειλείται η κοινωνική συνοχή, να πολλαπλασιάζονται τα εμπόδια για την ισόρροπη κοινωνική-οικονομική ανάπτυξη και να οξύνονται τα φαινόμενα της παρασιτικής διαβίωσης, της βίας και εγκληματικότητας. Η δια βίου εκπαίδευση είναι ένας θεσμός που κατεξοχήν μπορεί να αναχαιτίσει την τάση αυτή της διχοτόμησης του κοινωνικού ιστού, να δώσει μια δεύτερη — ή και πρώτη — εκπαιδευτική ευκαιρία στα περιθωριοποιημένα άτομα, να προωθήσει τη δημιουργική ενσωμάτωση τους στο κοινωνικό σύνολο, αλλά και να βοηθήσει να αξιοποιηθούν από το σύνολο τα ιδιαίτερα στοιχεία της πολιτισμικής τους ταυτότητας. Μέσα από αυτές τις διεργασίες, μπορούν να προωθηθούν η πλουραλιστική έκφραση, οι δημοκρατικές διαδικασίες, η ισότητα των ευκαιριών.

Τέλος, η δια βίου εκπαίδευση μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στην οικονομική ανάπτυξη. Μπορεί — και πρέπει — να εφοδιάσει κάθε πολίτη με τις ικανότητες και γνώσεις που θα του επιτρέπουν να ανταποκρίνεται στις συνεχείς αλλαγές του εργασιακού περιβάλλοντος και της τεχνολογίας. Στόχος όλων των σύγχρονων κοινωνιών είναι να διαθέτουν ένα ανθρώπινο δυναμικό με γνώσεις και ικανότητες που να του επιτρέπουν να αναλαμβάνει διάφορους και σύνθετους ρόλους, να αναλαμβάνει ευθύνες και πρωτοβουλίες, να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις των τεχνολογικών εξελίξεων. Αν αυτό επιτευχθεί, θα υπάρξουν καλύτερες προϋποθέσεις για τη δημιουργία και τη διατήρηση θέσεων εργασίας, για την οικονομική ανάπτυξη, την αύξηση της παραγωγικότητας, την προώθηση της καινοτομίας.

(Αλ. Κόκκος και Ιγν. Χατζηευστρατίου περ. Η Λέσχη των Εκπαιδευτικών, τεύχ. 14 )

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποιες αιτίες επιβάλλουν ως αναγκαιότητα τη δια βίου εκπαίδευση σήμερα;

2. Να κάνετε συμπύκνωση του κειμένου 120 περίπου λέξεων, ώστε να το δημοσιεύσετε στο περιοδικό του σχολείου σας, προτάσσοντας και μια εισαγωγή που να εξηγεί τους λόγους για τους οποίους θεωρείτε σημαντική τη γνωστοποίηση του περιεχομένου του άρθρου αυτού.