Η παιδεία παίζει

Η παιδεία παίζει

Αν ρωτούσε κάποιος «Τι σχολείο θέλετε για τα παιδιά σας;» η πλειονότητα θα απαντούσε: «Πάντως όχι αυτό που έχουμε». Είναι ζήτημα εθνικής δυστροπίας; Μπορεί. Μην ξεχνάμε πως αν οι Έλληνες δεν ήσαν τόσο δύστροποι στη διάρκεια των αιώνων, το πιθανότερο είναι πως θα είχαν αφομοιωθεί από κάποιον απ’ τους κατακτητές τους. Ή μήπως είναι ζήτημα «πολιτισμού», υπερβολικών απαιτήσεων, γιατί «εμείς, ως Έλληνες, κρίνουμε ότι η παιδεία μας είναι το υπέρτατο αγαθό» – τουλάχιστον έτσι διαβεβαιώνουμε εαυτούς είτε όταν κουτσομπολεύουμε στη Βουλή είτε όταν αγορεύουμε στα μεταμεσονύκτια λαθροκάναλα. Ε ναι, την παιδεία μας την έχουμε μες στην καρδιά μας, είναι κομμάτι της ψυχής μας και επειδή ακριβώς την έχουμε μες στην καρδιά μας και είναι κομμάτι της ψυχής μας, κανείς δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτήν.

Περίπου εκατόν πενήντα χιλιάδες δάσκαλοι και καθηγητές ασχολούνται κάθε χρόνο με περίπου ενάμισι εκατομμύριο βλαστούς της ελληνικής οικογένειας. Αν υπολογίσουμε ότι το ενάμισι εκατομμύριο διαθέτει και από δύο γονείς, φτάνουμε στα περίπου τρία εκατομμύρια ενδιαφερομένους. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών απολαμβάνουν το κοινωνικό αγαθό που τους προσφέρει η ελληνική πολιτεία: το δημόσιο δωρεάν σχολείο. Ή μάλλον το δημόσιο σχολείο που παριστάνει πως είναι δωρεάν, αφού τα παιδιά που θέλουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους πρέπει να παρακολουθούν και φροντιστήρια, που μόνο δωρεάν δεν είναι.

Στα χρόνια της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας έγιναν έντεκα βασικές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις. Αυτές αποτέλεσαν αντικείμενο πολιτικής διαμάχης, εκτεταμένου δημόσιου σχολιασμού και όλες αφορούσαν τις εξετάσεις αποφοίτησης από τη μέση και εισαγωγής στην ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση. Έγιναν και μερικές τροποποιήσεις στα σχολικά βιβλία ή στη διδακτέα ύλη που δεν απασχόλησαν κανέναν παρά μόνον τους λεγόμενους «ειδικούς». Με μία εξαίρεση, ένα κακογραμμένο βιβλίο της ΣΤ΄ Δημοτικού, το οποίο επειδή ήταν κακογραμμένο και γεμάτο λάθη βοήθησε τη συγγραφέα του να εκλεγεί βουλευτής.

Τον βασικό όγκο της διδασκαλίας στο γυμνάσιο και στο λύκειο τον αποτελούν τα φιλολογικά μαθήματα και τα μαθηματικά. Αν άθροιζε κάποιος τις ώρες που το μέσο Ελληνόπουλο έχει διδαχθεί την αρχαία ελληνική στο σχολείο, κανονικά θα έπρεπε να μπορεί να διαβάζει το «Συμπόσιο» στο πρωτότυπο πριν κοιμηθεί. Ως καλώς γνωρίζουμε δεν είναι η περίπτωση. Γιατί; Γιατί στην πραγματικότητα η διδασκαλία και το ενδιαφέρον για αρχαία ελληνικά, γλώσσα και πολιτισμό είναι προσχηματικό. Οι ώρες της διδασκαλίας ορίζονται από τον αριθμό των φιλολόγων που έχουν προσληφθεί στο Δημόσιο, και οι περισσότεροι απ’ αυτούς τους φιλολόγους είτε δεν είναι σε θέση να τα διδάξουν είτε, αν και τα ξέρουν, θεωρούν πως δεν πρέπει τα παιδιά να χάνουν χρόνο μαθαίνοντας αρχαία. Για κάποιον λόγο διδάσκονται και μερικά λατινικά, από τα οποία κανείς δεν θυμάται ούτε να κλίνει το rosa την επομένη.
Τα Ελληνόπουλα διδάσκονται και Ιστορία. Η ιστορία της χώρας τους είναι μακραίωνη κι έτσι περνούν αρκετές ώρες της ζωής τους αποστηθίζοντας χρονολογίες και ονόματα από την αρχαία εποχή, το Βυζάντιο και τους νεότερους χρόνους. Κατά παράδοξο τρόπο, την Ιστορία αυτή δεν τη διδάσκουν ιστορικοί. Τη διδάσκουν φιλόλογοι, ενίοτε δε και καθηγητές ξένων γλωσσών, ανάλογα με τις ανάγκες που δημιούργησαν οι προσλήψεις διδακτικού προσωπικού. Επειδή η εμβέλεια των ελληνικών είναι μικρή στον σύγχρονο κόσμο, τα παιδιά μαθαίνουν και ξένες γλώσσες. Έτσι μπορούν άνετα να καταλάβουν φράσεις όπως Me Tarzan you Jane, ακόμη κι αν είναι στα ξένα.

Το συμπέρασμα είναι απλό: το ελληνικό σχολείο παραμένει ένας δυσκίνητος απολιθωμένος οργανισμός χωρίς ουσιαστικό προσανατολισμό, χωρίς παιδεία δηλαδή, ένα υποχρεωτικό πέρασμα που επιτρέπει τη συντήρηση θέσεων εργασίας. Εξάλλου, αυτό είναι το βασικό μέλημα των εκπαιδευτικών και των πολιτικών ηγεσιών που έχουν αναλάβει κατά καιρούς τη διαχείρισή του. Ενώ παραμένει προσηλωμένο στις ανθρωπιστικές σπουδές, δεν καταφέρνει να ανταποκριθεί στον ρόλο του, γιατί στην πραγματικότητα δεν το ενδιαφέρουν οι ανθρωπιστικές σπουδές. Αρνούμαι να πιστέψω όσους μου λένε ότι μετά από δύο αιώνες δεν μπορεί να βρεθεί ένας σύγχρονος τρόπος διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών και της Ιστορίας.
Όταν στην υπόλοιπη Ευρώπη οι ανθρωπιστικές σπουδές υποχωρούν, η Ελλάδα θα μπορούσε να μετατρέψει τον αναχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος σε όπλο. Να τις ενισχύσει, να τις εκσυγχρονίσει και, αν μη τι άλλο, αν δεν μπορεί να γίνει ανταγωνιστική στην αστροφυσική ή στους υπολογιστές, ας γίνει ανταγωνιστική σε αυτόν τον τομέα, που πάντα αποτελούσε τον συνεκτικό κρίκο της Ελλάδας με την υπόλοιπη Ευρώπη.

Τ. Θεοδωρόπουλος, Η Καθημερινή, 11/04/2015

Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις).

Β. 1.α) Όταν στην υπόλοιπη Ευρώπη οι ανθρωπιστικές σπουδές υποχωρούν, η Ελλάδα θα μπορούσε να μετατρέψει τον αναχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος σε όπλο. Να σχολιάσετε την άποψη του συγγραφέα σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων.

β) Να εντοπίσετε την κεντρική ιδέα του κειμένου αλλά και την οπτική γωνία του συντάκτη του και να τις σχολιάσετε σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων.

2.α) Να επισημάνετε δύο διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή στην έκτη παράγραφο του κειμένου. Ποια σχέσησυνοχής δηλώνει η κάθε διαρθρωτική λέξη; Να τις αντικαταστήσετε με άλλες που να διατηρούν τη συνοχή του κειμένου.

β)Να γράψετε τους πλαγιότιτλους της τέταρτης, πέμπτης και έκτης παραγράφου του κειμένου.

Γ. 1.α) Να δημιουργήσετε μια περίοδο λόγου με το συνώνυμο καθεμίας από τις παρακάτω λέξεις : ανθρωπιστικές, υποχωρούν, αναχρονισμό, εκσυγχρονίσει, συνεκτικό.

β) Να γράψετε μια παράγραφο 50-60 λέξεων με θέμα τον πολιτισμό, χρησιμοποιώντας με όποια σειρά επιθυμείτε τις ακόλουθες λέξεις : σχολείο, παιδεία, αγαθό, ψυχή, πολιτεία.

2.α) Σε ποιο κειμενικό είδος θα εντάσσατε το κείμενο; Με βάση ποια χαρακτηριστικά του;

β) Να εντοπίσετε δύο παραδείγματα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας στο κείμενο και να εξηγήσετε την επιλογή της. Να εντοπίσετε δύο σημεία χρήσης ειρωνείας.

Το ξεχαρβαλωμένο κουδούνι των Πανελλαδικών

Αυτές τις μέρες που η επικαιρότητα φιλοξενεί καθημερινά άρθρα για τη διαχείριση του άγχους των παιδιών απέναντι στις Πανελλαδικές, κάποιοι εστιάζουν και σε πιο βαριά περιστατικά κρίσης πανικού ή και αυτοκτονιών που συνδέονταν με τις εξετάσεις.

Οι πανελλαδικές εξετάσεις είναι αδιαμφισβήτητα ένας από τους πρώτους σημαντικούς αγώνες για ένα νέο άνθρωπο. Γιατί όμως αντιμετωπίζονται από την ελληνική οικογένεια σαν ομαδικό σπορ; Γιατί και για ποιον οι μαθητές βιώνουν τόσο άγχος; Γιατί η ελληνική οικογένεια πιέζει τόσο πολύ τα παιδιά της; Η μόνιμη επωδός είναι ότι η ελληνική οικογένεια παραμένει «δεμένη». Και εδώ ανακύπτει το ερώτημα γιατί μια οικογένεια πρέπει να είναι «δεμένη» – και δεμένη πού; Οι μαθητές αγχώνονται. Αλλά σπάνια αγχώνονται για εκείνους. Σχεδόν όλοι τη στιγμή της κρίσης αναφέρονται στους γονείς τους. Μην τυχόν και τους απογοητεύσουν, στην πίεση που υφίστανται από εκείνους, στη δυσκολία να τα βγάλουν πέρα οι γονείς τους οικονομικά έχοντας στηρίξει όλες τους τις ελπίδες στις Πανελλαδικές των παιδιών τους, τα οποία σχεδόν ποτέ δεν αγχώνονται για τον εαυτό τους, για τον κόπο τους ή για τα όνειρά τους.

Είναι σημαντικό ένα παιδί να εκτιμά τον κόπο του γονιού του. Αλλά είναι σημαντικό να σέβεται και τον δικό του. Τι σημαίνει λοιπόν η έννοια δεμένη οικογένεια; Δεμένη οικογένεια είναι η οικογένεια που επιβάλλει προς τους μικρότερους έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής αναγκάζοντάς τους να υποστούν το άγχος της υλοποίησης αυτού του τρόπου, ακόμη και εάν οι ίδιοι δεν το πιστεύουν. Είναι γεγονός ότι οι πανελλαδικές εξετάσεις είναι μια σημαντική δοκιμασία που απαιτεί εντατικό διάβασμα, συνέπεια και επαγρύπνηση, στοιχεία που έρχονται σε αντίθεση πολλές φορές με το ατακτοποίητο της εφηβείας. Από την άλλη, είναι μία από τις πολλές μάχες που πρέπει –εφόσον το επιθυμεί κάποιος– να εκτεθεί ο μαθητής. Να δει τις αντοχές του, τις δυνάμεις του, να συγκριθεί με τον εαυτό του και καμιά φορά να ξεπεράσει τα όριά του. (Για ευνόητους λόγους δεν εξετάζεται σε τούτο το άρθρο εάν είναι οι καλύτερες δυνατές εξετάσεις και εάν αποτιμούν ορθά τον εξεταζόμενο). Και αυτό παρότι θα έρθει η πρώτη διάψευση, όταν οι πτυχιούχοι δεν θα βρίσκουν δουλειά αντίστοιχη του πτυχίου τους. Από την άλλη, δεν είναι όλα τα παιδιά προορισμένα για ανώτατες σπουδές. Οι διαφορετικοί δείκτες ευφυΐας το αποδεικνύουν, αλλά και οι προσωπικές επιθυμίες του κάθε παιδιού, που συχνά μας διαφεύγουν. Τι συμβαίνει όμως όταν ο γονιός βάζει τα χρήματά του μόνο για να γίνει το παιδί του π.χ., δικηγόρος; Πώς θα αντέξει ένα παιδί να χάσει την παροχή και να διαψεύσει τις προσδοκίες;
Επίσης, οι γονείς πρέπει να ζουν τη ζωή που αντέχουν και να μεγαλώνουν παιδιά «λυτά». Το ελληνικό φαινόμενο του «παίρνω τρία δάνεια για να δώσει το παιδί μου Πανελλαδικές ή να πάει στο καλύτερο ιδιωτικό σχολείο» δημιουργεί τεράστια πίεση και στρεβλώσεις στον νου και στην ψυχή των συμμετεχόντων αυτής της κίνησης. Οι γονείς ζουν σαν να παίζουν την τελευταία τους ζαριά υπό το άγχος του δημίου και τα παιδιά γίνονται τα πιόνια σε μια παρτίδα που συχνά δεν θέλουν ποτέ να συμμετέχουν.
Η μεγαλύτερη διάψευση όλων έρχεται με την υποκρισία ενός μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας που ρίχνει τη γνώση στον κάλαθο των αχρήστων. Με χαμηλά ποσοστά φιλαναγνωσίας, με ελλιπείς ή και ανύπαρκτες βιβλιοθήκες στα σπίτια –στη χώρα την ίδια– με φαντασιώσεις που ξεπερνούν κατά πολύ την πραγματικότητα, με μια συνενοχή κυβερνώντων, ακαδημαϊκών, γονιών, ψηφοφόρων, οι Πανελλαδικές είναι το ξεκάρφωμα ενός ξεχαρβαλωμένου συστήματος. Και το άγχος δεν εκπορεύεται από την αδυναμία του 17χρονου να παλέψει με τον όγκο της ύλης, αλλά από την αδικία που απεργάζεται μια ολόκληρη κοινωνία στην πλειονότητά της, η οποία χλευάζει εντέχνως και συστηματικώς, ακόμα και τούτη την ώρα, την προσπάθεια τόσων παιδιών. Τα οποία θα έρθουν πολύ σύντομα αντιμέτωπα με απεργίες, αποχές και καταλήψεις, πολιτικές οργανώσεις, πελατειακό σύστημα, μισθολογική υποβάθμιση του πτυχίου και όλα αυτά τη στιγμή που θα έχουν χάσει το τρένο προκειμένου να συγκροτήσουν μια καθαρή εσωτερική φωνή. Μια φωνή ατομική που ορίζει τις επιθυμίες του καθενός, τις δικές μας δυνατότητες και τον αγώνα που θέλει ο καθένας ξεχωριστά να δώσει για τη ζωή του. Τη φωνή που κάνει λόγο για αυτοπραγμάτωση. Ακόμη και αν το κουδούνι χτυπάει για να αρχίσουν οι Πανελλαδικές.

Μαριαλένα Σπυροπούλου, Η Καθημερινή, 30/05/2015

Έντυπη