Ατομική και συλλογική ευθύνη

ΚΕΙΜΕΝΟ 1.     Ατομική και συλλογική ευθύνη

Στη σύγχρονη Ελλάδα έχουμε ένα πρόβλημα: να κατανοήσουμε τους όρους και το περιεχόμενό τους  γιατί πολλές φορές  χρησιμοποιούμε τις ίδιες λέξεις και εννοούμε τελείως διαφορετικά πράγματα. Τις τελευταίες μέρες άλλοι αναφέρονται στη συλλογική ευθύνη και άλλοι στην ατομική. Καταρχάς η ευθύνη είναι στάση ζωής και αποτελεί συνειδητή επιλογή και αποδοχή ότι οι πράξεις έχουν συνέπειες θετικές ή αρνητικές για το ίδιο το άτομο, αλλά και για το κοινωνικό σύνολο. Κατ΄ ακολουθία το να νιώθει και ν’αναπτύσσει κάποιος σε υψηλό επίπεδο την αξία της υπευθυνότητας,ν’ αποδέχεται και τις συνέπειες των πράξεών του, ως μέλος ενός κοινωνικού συνόλου, σημαίνει ότι έχει σφυρηλατήσει μέσα του την έννοια του συν-ανήκειν.

Το νόμισμα της ευθύνης (συλλογικής ή ατομικής) έχει δύο όψεις οι οποίες κατά περίπτωση μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται, να συγκρούονται ή να είναι σε παράλληλη λειτουργία. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα στην Ιστορία, όπου η αποδοχή συλλογικής ευθύνης από το σύνολο ενός λαού, οδηγεί σε αθώωση των πραγματικά ατομικά υπευθύνων, γι΄ αυτό θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στην υιοθέτηση, του ενός ή του άλλου όρου εκτός του πλαισίου λειτουργίας τους. Κι αυτό γιατί η αποδοχή άκριτα και μονομερώς της ατομικής ευθύνης, οδηγεί σε ατομικιστικές συμπεριφορές, που είναι αντίθετες με τη λογική της κοινωνικής και συλλογικής δράσης, την οποία ο άνθρωπος από τη δημιουργία των πρώτων κοινοτήτων επεδίωξε και πέτυχε, μέσα από συγκρούσεις: να δομήσει ένα σύγχρονο και οργανωμένο σύστημα ειρηνικής συμβίωσης των κοινωνιών.

Αν προσπαθήσουμε να προσαρμόσουμε τις σημερινές έννοιες με την κλασσική ορολογία και ιδιαίτερα με τα αναφερόμενα στα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη περί ήθους και ηθικής, θα δούμε ότι όλα κρίνονται με βάση τη συνευθύνη του κάθε πολίτη ως μέρος μιας κοινωνίας και μιας οργανωμένης Πολιτείας. Δηλαδή εξετάζουμε όχι μόνο αν ένα άτομο έχει γενικώς σωστή συμπεριφορά, αλλά αν οι ενέργειες, οι πράξεις και η δράση του είναι ωφέλιμη, παραγωγική και συμβατή με τους κανόνες που έχει θέσει η Πόλη.

Συνεπώς η αποφυγή των υποχρεώσεων απέναντι στην Πολιτεία με οποιοδήποτε πρόσχημα, δεν συνιστά τεκμήριο απαλλαγής από ενδεχόμενη ευθύνη,ιδίως στο βαθμό που  με θετική δράση θα μπορούσε ο πολίτης να αποτρέψει ένα κακό αποτέλεσμα. Από την άλλη η μη αποτροπή αρνητικών αποτελεσμάτων, δεν μπορεί από μόνη της να οδηγήσει σε συλλογική ευθύνη κατ΄ όμοιο τρόπο για όλα τα μέλη της κοινότητας, αφού πρέπει με ακρίβεια να εξεταστεί το μερίδιο ευθύνης ενός εκάστου, ανάλογα με τη θέση, την ικανότητα και τις δυνατότητές του. Αυτόν το ρυθμιστικό ρόλο πρέπει να τον αναλαμβάνει  η Πολιτεία. Γι΄ αυτό άλλωστε  υφίσταται ο Νόμος και γι’αυτό οι ηγέτες της έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης να επιβάλλουν τους κανόνες που έχουν θεσπιστεί κατ΄ όμοιο τρόπο για όλους.

Η επιδημιολογική κρίση βρήκε μια κοινωνία κατακερματισμένη, διχασμένη και απογοητευμένη, που δεν έχει συνέλθει ακόμη από τα πολλαπλά χτυπήματα της, παρούσας ακόμη, δεκαετούς οικονομικής κρίσης. Ο καθένας έχει μάθει να λειτουργεί κατά μόνας και το άδειασμα των ραφιών από μαντηλάκια, αντισηπτικά, ακόμη και από χαρτιά υγείας, είναι ενδεικτικό του τρόπου συμπεριφοράς της κοινωνίας και καθενός ξεχωριστά. Αλλά και πριν απ΄ αυτό, όλοι έχουμε παραδείγματα ανοχής στην παραβατική συμπεριφορά των άλλων, αρκεί να μην θίγεται το ίδιον συμφέρον. Συνήθως η μόνη περίπτωση συλλογικής δράσης είναι όταν το κακό χτυπήσει τη δική σου πόρτα, όπου εκεί αναζητεί ο καθένας όχι τις δικές του ευθύνες αλλά τις ευθύνες της Πολιτείας.

Η ευθύνη για  ο,τιδήποτε κάνουμε ή παραλείπουμε, εμείς προσωπικά,  είναι ατομική, αλλά η υποχρεωτική συλλογική μας δράση είναι το αναγκαίο “τίμημα” που οφείλουμε να πληρώσουμε ως μέλη μιας κοινότητας. Ωσαύτως πρέπει να αποδεχτούμε ότι η απόδοση ευθυνών εκτός από την ατομική, έχει, σε κάποιες περιπτώσεις και  τη συλλογική διάσταση. Τώρα μπορούμε να πούμε ότι είναι η ώρα με την ατομική ευθύνη του καθενός μας, με αυστηρότητα και ορθολογισμό,  να μάθουμε να δρούμε και συλλογικά για το καλό της κοινωνίας, των συνανθρώπων μας και συνολικά της χώρας.

                                                          (Από το διαδίκτυο, διασκευασμένο, Πηγή: https://efthia.gr)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2. Το αναπόφευκτο τέλος της «ατομικής ευθύνης»

Είναι αλήθεια πως η επιβίωση της κοινωνίας μας στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην επινόηση της «ατομικής ευθύνης», για την επιδίωξη «αποδεκτής» ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το μυαλό μας «βομβαρδίζεται» καθημερινά από τους γύρω μας – οικογένεια, σχολείο, μέσα ενημέρωσης, εργασία, εξουσία – για το ότι χρειάζεται να είμαστε «υπεύθυνοι για τις πράξεις μας», να «αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας», να πηγαίνουμε να ψηφίσουμε, να τηρούμε τους νόμους, να είμαστε ηθικοί. Αυτό, έχει λειτουργήσει ως κάποιο βαθμό και επιτρέπει την ανθρώπινη συνύπαρξη σε μεγάλη κλίμακα. Προϋπόθεση για να μπορούμε να ζούμε μεταξύ μας, είναι το να έχουμε κοινωνίες με συνοχή και σεβασμό στον διπλανό μας. Άρα, η κάθε μονάδα, ο καθένας από εμάς, χρειάζεται να είναι «φορτωμένος» με το αίσθημα της ευθύνης των πράξεών του, ώστε να λειτουργεί το όλο σύστημα.

Όλο αυτό μοιάζει φυσιολογικό για τα πρώτα, βρεφικά βήματα ενός πολιτισμού. Είναι όμως ικανό να μας πάει παραπέρα;

Εκτός του ότι πολλοί άνθρωποι γύρω μας υποφέρουν από το ψυχολογικό βάρος όλων των «πρέπει» που φέρει η ύπαρξη της «ατομικής ευθύνης», λόγω των διαφορετικών εμπειριών και του ξεχωριστού βιολογικού υλικού μας, δε μπορούμε όλοι και πάντοτε να είμαστε συνεπείς σε αυτές τις ευθύνες, με αποτέλεσμα να κάνουμε «λάθη», που βλάπτουν τους γύρω μας, αλλά κι εμάς τους ίδιους. Μάλιστα, η κοινωνία, με τη χρήση των νόμων και όχι μόνο, μας τιμωρεί όταν δεν μπορούμε να αντεπεξέλθουμε σε αυτό το βάρος, παρόλο που γνωρίζουμε από τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, πως είμαστε επί τον πλείστον έρμαια του βιολογικού μας υλικού και των εμπειριών/ερεθισμάτων που λαμβάνουμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Δεν έχουμε πραγματικά την επιλογή να φερθούμε διαφορετικά από αυτό που λέμε ή κάνουμε, καθώς ο εγκέφαλός μας λαμβάνει αποφάσεις πολύ πριν τις «λάβουμε» εμείς.

Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπ’όψιν τα παραπάνω, είναι εύλογο να αναρωτιόμαστε αν υπάρχει πραγματικά «ελευθερία βούλησης» και κατ’επέκταση «ατομική ευθύνη». Mάλλον όχι. Μια κοινωνία που για να μπορεί να λειτουργεί σωστά στηρίζεται κυρίως στην ανθρώπινη «ατομική ευθύνη» και στις αποφάσεις που εμείς λαμβάνουμε, δε μπορεί να πάει αρκετά «μακριά», γιατί όσο κι αν έχουμε «αυτοαποθεωθεί», λέγοντας πως είμαστε υπέροχα πλάσματα, με τρομερά πολύπλοκους εγκεφάλους, εξαιρετικά υψηλή νοημοσύνη,  σε σύγκριση με τις μηχανές έχουμε πολύ περιορισμένες αισθήσεις και νοημοσύνη.

Όποτε ακούω να κατηγορούνται άνθρωποι για τη συμπεριφορά τους και το ότι η λύση είναι το να γίνουμε περισσότερο «ηθικοί», να αποκτήσουμε περισσότερη «παιδεία», ώστε να έχουμε ακόμα την «ατομική ευθύνη» για ό,τι κάνουμε, δε μπορώ παρά να σκεφτώ πως, ως τρόπος σκέψης, μού φαίνεται εντελώς απαρχαιωμένος. Όχι πως δε χρειάζονται όλα τα παραπάνω, όμως, όσο αφήνουμε επάνω μας το βάρος των ευθυνών, θα προκύπτουν συνεχώς προβλήματα, γιατί, πολύ απλά, είμαστε όντα γεμάτα ατέλειες και οι συμπεριφορές μας πολλές φορές βγαίνουν εκτός ελέγχου. Παρασυρόμαστε από τα συναισθήματά μας, λειτουργούμε εν βρασμώ, παίρνουμε αποφάσεις με το θυμικό μας και όχι βάσει αδιαμφισβήτητων στοιχείων και επιστημονικών δεδομένων, έχουμε πάθη, αδυναμίες, πάντα ανάλογα του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζούμε. Μάλιστα, έχουμε «εφεύρει» και τη γνωστή φράση, που ως από μηχανής Θεός, μας ... εξιλεώνει, κάθε φορά που κάνουμε λάθος: «δεν πειράζει, τα λάθη είναι ανθρώπινα». Όντως, είναι και δικαιολογούμαστε αν τα κάνουμε! Γιατί όμως επιμένουμε να τα ενσωματώνουμε στην οργάνωση της κοινωνίας μας;

Παρατηρώντας την ανθρώπινη εξέλιξη, βλέπουμε διαρκώς μια μετακύλιση των ευθυνών στις μηχανές, δείγμα που είναι αρκετά ελπιδοφόρο. Ήδη, αρκετές αποφάσεις για τη ζωή μας λαμβάνονται από τις μηχανές. Φανάρια, όργανα μέτρησης, αυτοκίνητα, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, ιστοσελίδες, εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα. Η ίδια η επιστήμη και η τεχνολογία, παρακάμπτουν σε πολλούς τομείς την «ατομική ευθύνη» των ανθρώπων. Ένα μέλλον στο οποίο δε θα έχουν κυρίαρχο ρόλο οι μηχανές στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, φαντάζει απλώς παρανοϊκό. Πώς γίνεται να μη χρησιμοποιήσουμε τη δύναμή τους, όταν τη διαθέτουμε; Είναι σαν να θέλεις να πάρεις τηλέφωνο να ειδοποιήσεις κάποιον για κάτι επείγον, να έχεις κινητό στην τσέπη σου, αλλά εσύ να επιλέγεις να πάρεις το λεωφορείο, για να τον συναντήσεις face to face και να του το πεις. Αδιανόητο.

Όσο, λοιπόν, πιο πολιτισμένη γίνεται η κοινωνία μας, τόσο περισσότερο αναμένεται να αφαιρούνται οι ευθύνες από πάνω μας και να μεταβιβάζονται σε κάτι ανώτερο από εμάς, που δεν έχει άλλη επιλογή, παρά να πάρει την πιο σωστή απόφαση, βάσει πάντα των τελευταίων επιστημονικών ανακαλύψεων. Έτσι, οι ευθύνες εξαφανίζονται, το blame game εξαφανίζεται. Το μόνο που παραμένει είναι η εξέλιξη και η πρόοδος.

                                             (Από το διαδίκτυο, διασκευασμένο. Πηγή: http://politismosena.gr )

ΚΕΙΜΕΝΟ 3.

ΚΕΙΜΕΝΟ 4.       Έμμεση αδράνεια

           Ευλογημένο νά 'ναι το Εμπόδιο

           και τρισευλογημένο,

           Δέντρο ισκιερής δικαιολογίας

           ότι δεν φταίμ' εμείς,

           να βρίσκει δροσερήν αθώωση

           ο λιποτάκτης Χειρισμός,

           να κολατσίζει με το πάσο της

           το μεροκαματιάρικο άλλοθί της

           η Αλλοτρίωσή μας.

                                                                 Κική Δημουλά, Ποιήματα, Εκδόσεις Ίκαρος

Θέμα Α

Εντοπίστε στο κείμενο Β τους λόγους για τους οποίους ο συντάκτης του άρθρου κρίνει ότι η έννοια της ατομικής και κοινωνικής ευθύνης στερείται νοήματος και καταγράψτε τους σε ένα κείμενο 80-100 λέξεων που θα αποτελέσει τμήμα ανακοίνωσης σε σχετικό μαθητικό συνέδριο.

                                                                                                                                    Μονάδες 15

Θέμα Β

Β1. Να γράψετε δίπλα από κάθε γράμμα τη λέξη Σωστό ή Λάθος, ανάλογα με το αν νομίζετε ότι η πρόταση αποδίδει ορθά το νόημα των Κειμένων 1 και 2. Στη συνέχεια να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία από το κείμενο.

1. Σύμφωνα με το πρώτο κείμενο η ατομική και η συλλογική ευθύνη συνυπάρχουν πάντα αρμονικά.

2. Σύμφωνα με το πρώτο κείμενο ο ρόλος της Πολιτείας στη διαμόρφωση ισότιμης για όλους τους πολίτες συλλογικής ευθύνης διασφαλίζεται με την εφαρμογή του νόμου .

3.Σύμφωνα με το δεύτερο κείμενο η ατομική ευθύνη αποτελεί ουτοπία, καθώς προϋποθέτει ελευθερία βούλησης την οποία δε διαθέτουμε.

4. Σύμφωνα με το δεύτερο κείμενο η πρόοδος της τεχνολογίας θα συμβάλει στην καλλιέργεια της ατομικής ευθύνης.

5. Και τα δύο κείμενα συμφωνούν ότι η ατομική ευθύνη είναι απαραίτητη για την επιβίωση μιας κοινωνίας.

                                                                                                                                     Μονάδες 15

Β2. Ο συγγραφέας του Κειμένου 1 υποστηρίζει ότι « Το νόμισμα της ευθύνης (συλλογικής ή ατομικής) έχει δύο όψεις οι οποίες κατά περίπτωση μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται, να συγκρούονται ή να είναι σε παράλληλη λειτουργία». Να καταγράψεις όλους τους τρόπους και μέσα πειθούς που αξιοποιεί. Θεωρείς ότι τελικά καταφέρνει να σε πείσει; Να δικαιολογήσεις την απάντησή σου αξιολογώντας την πειστικότητα καθενός από τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας.

                                                                                                                                     Μονάδες 15

Β3. Να σχολιάσετε το περιεχόμενο της εικόνας (Κείμενο 3) και να συγκρίνετε το θέμα της εικόνας με το κεντρικό θέμα των Κειμένων 1 και 2. Οι απόψεις ταυτίζονται ή διαφέρουν; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας χρησιμοποιώντας και αποσπάσματα των κειμένων. (100 λέξεις)

                                                                                                                  Μονάδες 10

Θέμα Γ

Ποιο θεωρείτε πως είναι το θέμα του ποιήματος (Κείμενο 4); Ποια είναι η δική σας άποψη σε σχέση με αυτό; (150 – 200 λέξεις)

                                                                                                                         Μονάδες 15

Θέμα Δ

Σύμφωνα με το πρώτο κείμενο «Η ευθύνη για  ο,τιδήποτε κάνουμε ή παραλείπουμε, εμείς προσωπικά,  είναι ατομική, αλλά η υποχρεωτική συλλογική μας δράση είναι το αναγκαίο “τίμημα” που οφείλουμε να πληρώσουμε ως μέλη μιας κοινότητας. Ωσαύτως πρέπει να αποδεχτούμε ότι η απόδοση ευθυνών εκτός από την ατομική, έχει, σε κάποιες περιπτώσεις και  τη συλλογική διάσταση.» Υποθέστε ότι δημοσιεύετε ένα άρθρο στη σχολική εφημερίδα και αναφέρεστε αφενός στα αίτια του φαινομένου της κοινωνικής παθητικότητας, που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους σήμερα, και αφετέρου στο κατά πόσο μπορεί το σχολείο να συμβάλει στην άρση αυτού. (350 – 400 λέξεις)

                                                                                                      Μονάδες 30

Εναλλακτικές ερωτήσεις

1.     «Η επιδημιολογική κρίση βρήκε μια κοινωνία ... τις ευθύνες της Πολιτείας.» (5^η παράγραφος 1^ου κειμένου). Στην προηγούμενη παράγραφο ο συγγραφέας φαίνεται ότι αποδοκιμάζει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά των πολιτών. Να εντοπίσετε τρεις (3) κειμενικούς δείκτες που υποστηρίζουν αυτή την στάση και να εξηγήσετε την επιλογή σας.

2.     «Η ευθύνη για  ο,τιδήποτε κάνουμε ... συνολικά της χώρας.» (επίλογος 1ου κειμένου).  Αν ο σκοπός του συγγραφέα είναι να ευαισθητοποιήσει τον/την αναγνώστη/τριά του για το πρόβλημα, πώς το επιτυγχάνει; Για την απάντησή σας να παρατηρήσετε τις γλωσσικές επιλογές του συγγραφέα. Για να τεκμηριώσετε την απάντησή σας να εντοπίσετε και να αναφέρετε σχετικούς κειμενικούς δείκτες που υποστηρίζουν τον σκοπό του συγγραφέα.

3.     Να ξαναγράψεις το συγκεκριμένο απόσπασμα του κειμένου, αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες, που να καθιστούν το ύφος περισσότερο οικείο.

 «Η αποδοχή συλλογικής ευθύνης από το σύνολο ενός λαού, οδηγεί σε αθώωση των πραγματικά ατομικά υπευθύνων, γι΄ αυτό θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στην υιοθέτηση του ενός ή του άλλου όρου εκτός του πλαισίου λειτουργίας τους. Κι αυτό γιατί η αποδοχή άκριτα και μονομερώς της ατομικής ευθύνης, οδηγεί σε ατομικιστικές συμπεριφορές, που είναι αντίθετες με τη λογική της κοινωνικής και συλλογικής δράσης, την οποία ο άνθρωπος από τη δημιουργία των πρώτων κοινοτήτων επεδίωξε και πέτυχε, μέσα από συγκρούσεις: να δομήσει ένα σύγχρονο και οργανωμένο σύστημα ειρηνικής συμβίωσης των κοινωνιών.»    

4.     «Είναι αλήθεια πως η επιβίωση της κοινωνίας μας στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην επινόηση της «ατομικής ευθύνης», για την επιδίωξη «αποδεκτής» ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το μυαλό μας «βομβαρδίζεται» καθημερινά από τους γύρω μας – οικογένεια, σχολείο, μέσα ενημέρωσης, εργασία, εξουσία – για το ότι χρειάζεται να είμαστε «υπεύθυνοι για τις πράξεις μας», να «αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας», να πηγαίνουμε να ψηφίσουμε, να τηρούμε τους νόμους, να είμαστε ηθικοί. Αυτό, έχει λειτουργήσει ως κάποιο βαθμό και επιτρέπει την ανθρώπινη συνύπαρξη σε μεγάλη κλίμακα. Προϋπόθεση για να μπορούμε να ζούμε μεταξύ μας, είναι το να έχουμε κοινωνίες με συνοχή και σεβασμό στον διπλανό μας. Άρα, η κάθε μονάδα, ο καθένας από εμάς, χρειάζεται να είναι «φορτωμένος» με το αίσθημα της ευθύνης των πράξεών του, ώστε να λειτουργεί το όλο σύστημα.»

Να παρουσιάσεις τον/τους τρόπο/τρόπους με τον οποίο οργανώνει ο συγγραφέας το επιχείρημά του στην προηγούμενη παράγραφο.

5.     «Παρατηρώντας την ανθρώπινη εξέλιξη, βλέπουμε διαρκώς μια μετακύλιση των ευθυνών στις μηχανές, δείγμα που είναι αρκετά ελπιδοφόρο. Ήδη, αρκετές αποφάσεις για τη ζωή μας λαμβάνονται από τις μηχανές. Φανάρια, όργανα μέτρησης, αυτοκίνητα, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, ιστοσελίδες, εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα. Η ίδια η επιστήμη και η τεχνολογία, παρακάμπτουν σε πολλούς τομείς την «ατομική ευθύνη» των ανθρώπων. Ένα μέλλον στο οποίο δε θα έχουν κυρίαρχο ρόλο οι μηχανές στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, φαντάζει απλώς παρανοϊκό. Πώς γίνεται να μη χρησιμοποιήσουμε τη δύναμή τους, όταν τη διαθέτουμε; Είναι σαν να θέλεις να πάρεις τηλέφωνο να ειδοποιήσεις κάποιον για κάτι επείγον, να έχεις κινητό στην τσέπη σου, αλλά εσύ να επιλέγεις να πάρεις το λεωφορείο, για να τον συναντήσεις face to face και να του το πεις. Αδιανόητο.»

Ο συγγραφέας εμφανίζεται πολύ βέβαιος για τις απόψεις του. Με ποιες γλωσσικές επιλογές και με ποια εκφραστικά μέσα δείχνει τη βεβαιότητά του; Να αναφέρετε από δύο παράδειγμα μέσα από το κείμενο για κάθε μια από τις παραπάνω επιλογές του συγγραφέα. Συμμερίζεστε τη βεβαιότητά του; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.

6.     «Όλο αυτό μοιάζει φυσιολογικό για τα πρώτα, βρεφικά βήματα ενός πολιτισμού. Είναι όμως ικανό να μας πάει παραπέρα;» (2ο κείμενο)

Τι πετυχαίνει ο συγγραφέας με τη χρήση του ερωτήματος στην παραπάνω παράγραφο ως προς την οργάνωση του κειμένου και ως προς την αντίδραση του αναγνώστη;

7.     «Όποτε ακούω να κατηγορούνται άνθρωποι για τη συμπεριφορά τους και το ότι η λύση ...  ενσωματώνουμε στην οργάνωση της κοινωνίας μας;» (5^η παράγραφος 2^ου κειμένου)

Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συγγραφέα στη συγκεκριμένη παράγραφο του κειμένου; Πώς ο τρόπος με τον οποίο επέλεξε να την αναπτύξει υπηρετεί την πρόθεση αυτή;

8.     Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπ’όψιν τα παραπάνω, είναι εύλογο να αναρωτιόμαστε αν υπάρχει πραγματικά «ελευθερία βούλησης» και κατ’επέκταση «ατομική ευθύνη». Mάλλον όχι. Μια κοινωνία που για να μπορεί να λειτουργεί σωστά στηρίζεται κυρίως στην ανθρώπινη «ατομική ευθύνη» και στις αποφάσεις που εμείς λαμβάνουμε, δε μπορεί να πάει αρκετά «μακριά», γιατί όσο κι αν έχουμε «αυτοαποθεωθεί», λέγοντας πως είμαστε υπέροχα πλάσματα, με τρομερά πολύπλοκους εγκεφάλους, εξαιρετικά υψηλή νοημοσύνη,  σε σύγκριση με τις μηχανές έχουμε πολύ περιορισμένες αισθήσεις και νοημοσύνη.

Βρες τρεις γλωσσικές επιλογές στην προηγούμενη παράγραφο με τις οποίες ο συντάκτης επιδιώκει να πείσει τον δέκτη για την ορθότητα του επιχειρήματός του. 

9.     Μάλιστα, έχουμε «εφεύρει» και τη γνωστή φράση, που ως από μηχανής Θεός, μας ... εξιλεώνει, κάθε φορά που κάνουμε λάθος: «δεν πειράζει, τα λάθη είναι ανθρώπινα». Όντως, είναι και δικαιολογούμαστε αν τα κάνουμε! Γιατί όμως επιμένουμε να τα ενσωματώνουμε στην οργάνωση της κοινωνίας μας;

Στην παραπάνω παράγραφο ο συγγραφέας προσπαθεί να μας προβληματίσει για το θέμα που τον απασχολεί αξιοποιώντας συγκεκριμένη γλωσσική επιλογή. Ποια είναι αυτή; Εντοπίστε την και ερμηνεύστε την.